...::: Być jak... Zośkowiec :::...

HISTORIA - Powstanie Warszawskie

31 lipca 1944
- Dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski ps. „Bór” wydał dowódcy Okręgu AK Warszawa-Miasto płk. Antoniemu Chruścielowi ps. „Monter” rozkaz o rozpoczęciu 1 sierpnia 1944 roku o godz. 17.00 zbrojnej walki z Niemcami w Warszawie.

1 sierpnia 1944
- O godz. 17.00 (godzina „W”) wybuchło Powstanie Warszawskie. Do pierwszych walk z Niemcami doszło na Żoliborzu już ok. godz. 14.00; na Woli i w Śródmieściu Północ – ok. 16.00. „Polacy! Od dawna oczekiwana godzina wybiła. Oddziały Armii Krajowej walczą z najeźdźcą niemieckim we wszystkich punktach Okręgu Stołecznego” – napisano w pierwszej powstańczej odezwie, rozklejonej na ulicach stolicy. Siły Armii Krajowej liczyły 40-45 tys. żołnierzy, zorganizowanych w ośmiu obwodach podległych Komendzie Okręgu Warszawskiego AK (Śródmieście, Żoliborz, Wola, Ochota, Mokotów, Praga, Powiat i Okęcie) oraz w oddziałach wydzielonych. Powstańcy dysponowali ok. 2,5 tys. pistoletów, 1475 karabinami, 420 pistoletami maszynowymi, 94 ręcznymi karabinami maszynowymi, 20 ciężkich karabinami maszynowymi.
- Powstańcy zdobyli hotel „Victoria” przy ul. Jasnej – miejsce to wybrano następnie na kwaterę płk. Chruściela ps. „Monter”.
- Żołnierze AK opanowali gmach Towarzystwa Ubezpieczeń „Prudential” (najwyższy wówczas budynek w Warszawie – 68 m wysokości) przy Placu Napoleona (obecnie Plac Powstańców Warszawy); na jego dachu zawieszono polską flagę.
- Do polskiej niewoli trafił mjr Max Dirske, najwyższy stopniem niemiecki oficer przetrzymywany przez powstańców.
- W reakcji na wybuch powstania w Warszawie Reichsfuehrer SS Heinrich Himmler powiedział: „Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy”.

2 sierpnia 1944
- Powstańcy zdobyli Pocztę Główną, Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, Pałac Krasińskich, fabrykę Monopolu Tytoniowego oraz Elektrownię Warszawską na Powiślu.
- W wyniku ran zmarła Krystyna Krahelska „Danuta” - poetka, autorka jednej z najpopularniejszych piosenek powstańczych „Hej chłopcy, bagnet na broń!”.
- Ukazał się pierwszy powstańczy numer pisma AK „Biuletyn Informacyjny”.
- Niemcy dokonali egzekucji ponad 600 osób przetrzymywanych w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej.
- W klasztorze Ojców Jezuitów przy ulicy Rakowieckiej Niemcy najpierw schwytali kilkudziesięciu zakładników - zakonników i przypadkowych wiernych (w tym kobiety i chłopca), a następnie zabili większość z nich. Łącznie od kul karabinów i w wyniku eksplozji granatów zginęło ok. 40 osób.

3 sierpnia 1944
- Niemieckie bombowce po raz pierwszy od wybuchu powstania zbombardowały Warszawę.
- Powstańcy opanowali Dworzec Pocztowy, Pałace Blanka i Mostowskich oraz Arsenał.
- Komendant Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) Icchak Cukierman wydał odezwę do bojowników żydowskiego ruchu oporu z apelem o wstępowanie w szeregi powstańcze i walkę z Niemcami. „Od trzech dni lud Warszawy prowadzi walkę orężną z okupantem niemieckim. Bój ten jest i naszym bojem (...). Przez bój do zwycięstwa do Polski wolnej, niepodległej, silnej i sprawiedliwej” – głosiła odezwa.

4 sierpnia 1944
- Początek trwającej do 25 sierpnia fali masowych rozstrzeliwań, grabieży, podpaleń i gwałtów na warszawskiej Ochocie.
- Zarządzenie Komendy Okręgu Warszawa AK wzywające mieszkańców stolicy do budowy barykad.
- Powstańczy sztab dowodzenia opuścił hotel „Victoria” i przeniósł się do budynku PKO przy ul. Jasnej.
- Niemcy zrzucili z samolotów datowane na 2 sierpnia ulotki do żołnierzy AK, wzywające do zaprzestania działań zbrojnych przeciw Niemcom, rzekomo podpisane przez gen. Komorowskiego ps. „Bór”.
- Poległ Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, czołowy przedstawiciel tzw. Pokolenia Kolumbów, żołnierz Batalionów AK „Zośka” i „Parasol”.
- Załogi polskich i brytyjskich samolotów dokonały pierwszych zrzutów nad walczącą Warszawą.

5 sierpnia 1944
- Powstańcy zdobyli „Gęsiówkę” – niemiecki obóz koncentracyjny (KL Warschau) przy ul. Gęsiej, uwalniając 348 Żydów. W akcji bierze także udział p. Henryk Kończykowski ps. „Halicz”.
- Brygada SS dowodzona przez SS-Oberfuehrera Oskara Dirlenwangera zamordowała na Woli około 20 tys. ludzi. W ciągu następnych dni liczba ofiar wzrosła do 40 tys.
- Zakończyła się niemiecko-sowiecka bitwa na przedpolach Pragi.

6 sierpnia 1944
- Niemcy uruchomili w Pruszkowie obóz przejściowy (Dulag 121) dla ludności cywilnej Warszawy. Ogółem przeszło przez niego ok. 550 tys. mieszkańców stolicy.
- Utworzenie Wojskowej Służby Społecznej (WSS), podlegającej Biurze Informacji i Propagandy Komendy Okręgu Warszawa AK. Do zadań WSS należała pomoc powstańcom oraz cywilom.
- Rozpoczęła działalność harcerska poczta polowa.

7 sierpnia 1944
- Walki Zgrupowania „Radosław” na cmentarzach kalwińskim i ewangelickim.

8 sierpnia 1944
- Pierwsza audycja powstańczej radiostacji AK „Błyskawica” – nadana z gmachu PKO. „Halo, tu mówi +Błyskawica+! Stacja nadawcza Armii Krajowej w Warszawie, na fali 32,8 oraz 52,1 m. Duch Warszawy jest wspaniały” - to pierwsze słowa, jakie na falach „Błyskawicy” popłynęły w eter.
- W wydawanym przez Referat Prasowy Okręgowej Delegatury Rządu RP na m.st. Warszawę „Komunikacie Informacyjnym” ukazało się obwieszczenie o powszechnym obowiązku pracy.

9 sierpnia 1944
- W trakcie ewakuacji Niemców z Pałacu Bruehla, siedziby gubernatora dystryktu warszawskiego Ludwiga Fischera, zginął jego zastępca – dr Herbert Hummel.
- Ukazały się pisma „Kurier Stołeczny” i „Barykady Powiśla”.

11 sierpnia 1944
- Rozkaz płk. Chruściela ps. „Monter”, regulujący zasady posługiwania się bronią oraz przepisy dotyczące wyposażenia i umundurowania.
- Wojska niemieckie opanowały Wolę i Ochotę.
- Odwrót Zgrupowania „Radosław” w kierunku Starego Miasta; z funkcji dowódcy zgrupowania ustąpił ciężko ranny ppłk Jan Mazurkiewicz ps. „Radosław”.
- Powstańcom przyznano pierwsze krzyże Virtuti Militari za udział w walkach z Niemcami.

12 sierpnia 1944
- Niemcy odbili z rąk polskich gmachy Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji, Starostwa Grodzkiego Śródmiejsko-Warszawskiego, a także Wojskowy Instytut Geograficzny, Miejski Instytut Higieny i Dom Turystyczny.
- Ukazał się pierwszy numer pisma „Barykada”.
- Do Auschwitz dotarły dwa pierwsze (12 i 13 sierpnia) i najliczniejsze transporty, łącznie 6 tys. warszawiaków, umieszczonych po wybuchu powstania w obozie przejściowym w Pruszkowie. W sumie Niemcy deportowali z Warszawy ok. 550 tys. mieszkańców i ok. 100 tys. ludzi z najbliższych okolic miasta. 55 tys. osób wywieźli stamtąd do obozów koncentracyjnych, z czego ok. 13 tys. do Auschwitz.

13 sierpnia 1944
- Niemcy zajęli Stawki, co spowodowało zamknięcie pierścienia wokół Starego Miasta.
- Na ul. Kilińskiego przy Podwalu eksplodował niemiecki transporter z ładunkami wybuchowymi, zdobyty przez powstańców; w wyniku eksplozji śmierć poniosło co najmniej 300 osób, wśród nich 67 żołnierzy Batalionu „Gustaw”.
- W kinie „Palladium” przy ul. Złotej odbył się dziennikarski pokaz kroniki filmowej „Warszawa walczy”.

14 sierpnia 1944
- Walki o Uniwersytet Warszawski: powstańcy zdobyli transporter opancerzony z Dywizji SS „Wiking”, nazywany „Jasiem” oraz „Szarym Wilkiem”.
- Ewakuacja Szpitala Maltańskiego z ul. Senatorskiej na ul. Zgoda.

15 sierpnia 1944
- Uroczystości w oddziałach powstańczych z okazji Święta Żołnierza Polskiego, obchodzonego na pamiątkę Bitwy Warszawskiej 1920r.

16 sierpnia 1944
- Komunikat Radia Berlin o zdławieniu polskiego powstania w Warszawie.
- W walkach na Starym Mieście polegli żołnierze AK: Tadeusz Gajcy - poeta, prozaik, krytyk literacki, redaktor konspiracyjnego pisma „Sztuka i Naród”, oraz Zdzisław Stroiński - poeta, również związany z pismem „Sztuka i Naród”.

17 sierpnia 1944
- Polskie Radio nadało pierwszą słyszalną w Londynie audycję z powstańczej Warszawy.

18 sierpnia 1944
- Niemcy utworzyli Grupę „Dirlenwanger”, ok. 6,5 tys. oddział dowodzony przez SS-Oberfuehrera Oskara Dirlenwangera, którego żołnierze zasłynęli ze szczególnego okrucieństwa wobec polskich cywilów w czasie tzw. rzezi Woli.
- Wojska niemieckie zajęły Zamek Królewski.

19 sierpnia 1944
- Niemcy opanowali Politechnikę Warszawską.

20 sierpnia 1944
- Po zaciętych walkach powstańcy zdobyli budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST-y) przy ul. Zielnej.
- Oddziały powstańcze wycofały się z Muranowa na Stare Miasto.

21 sierpnia 1944
- Nieudana próba przebicia się oddziałów powstańczych z Kampinosu i Żoliborza na Stare Miasto.
- W ciągu dwóch dni zaciętych walk (do 22 sierpnia) straty Polaków wyniosły ok. 400 zabitych i rannych.
- Niemcy wysadzili w powietrze Pawiak oraz pobliskie więzienie dla kobiet - nazywane Serbią.
- Projekcja drugiej kroniki filmowej „Warszawa walczy” w kinie „Palladium”.

22 sierpnia 1944
- Powstańcy zdobyli gmach tzw. Małej PAST-y (podstacji telefonów) przy ul. Piusa XI (obecnie ul. Piękna).

23 sierpnia 1944
- Powstańcy odbili z rąk niemieckich kościół św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu i pobliską Komendę Policji.
- Polskie natarcie na Uniwersytet Warszawski.

25 sierpnia 1944
- Powstańcy opanowali „Cafe Club” przy ul. Nowy Świat.

26 sierpnia 1944
- Sztab Komendy Głównej AK ewakuował się kanałami ze Starego Miasta do Śródmieścia.

27 sierpnia 1944
- Powstańcy zostali wyparci z Katedry św. Jana przy ul. Świętojańskiej.
- Niemcy wkroczyli również do Szpitala św. Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej.
- Ppłk Mazurkiewicz ponownie objął dowództwo nad Zgrupowaniem AK „Radosław”, zastępując ciężko rannego mjr. Wacława Janaszka ps. „Bolek”.

28 sierpnia 1944
- Niemcy zajęli gmach Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych.
- Okręgowy Delegat Rządu na Warszawę Marceli Porowski podpisał zarządzenie o powszechnym obowiązku pracy dla mężczyzn (od 17 do 50 lat) i kobiet (od 17 do 40 lat).

29 sierpnia 1944
- USA i Wielka Brytania ogłosiły deklaracje, na mocy których żołnierzom AK przyznano pełnię praw kombatanckich.

30 sierpnia 1944
- Niemcy zamordowali ok. 300 pacjentów szpitala św. Jana Bożego. Podobna liczba chorych zginęła lub została ranna w wyniku bombardowania Szpitala Ujazdowskiego przy ul. Chełmskiej.

31 sierpnia 1944
- Nieudana próba przebicia się oddziałów powstańczych z Grupy „Północ” AK ze Starego Miasta do Śródmieścia; ok. 300 rannych i zabitych.
- W kościele Sakramentek na Nowym Mieście w wyniku nalotu zginęło ok. 1000 osób; 300 ofiar bombardowania Pasażu Simonsa, u zbiegu ulic Długiej i Nalewki.
- Niemcy wywieźli do KL Stutthof ponad 3100 więźniów obozu w Pruszkowie, wśród nich m.in. powstańców warszawskich.

1 września 1944
- Rozkaz Naczelnego Wodza gen. Kazimierza Sosnkowskiego do żołnierzy AK, zawierający ostrą krytykę postawy zachodnich aliantów wobec Powstania Warszawskiego i Polski.

2 września 1944
- Kapitulacja sił powstańczych na Starym Mieście – łącznie podczas walk poległo ok. 7 tys. żołnierzy AK, co stanowiło ok. 40 proc. całości strat w powstaniu. Zniszczeniu od niemieckiego pocisku uległa Kolumna Zygmunta III Wazy na Placu Zamkowym. Niemcy zamordowali ok. 1300 osób w opuszczonym przez powstańców Starym Mieście.
- Poczta Polowa AK wyemitowała pierwszy powstańczy znaczek, według projektu Stanisława Tomaszewskiego ps. „Miedza”.
- Niemcy zajęli Sadybę.
- Zmasowany atak bombowy niemieckich samolotów na Warszawę.
- Powstańcy opanowali gmach Związku Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej (YMCA) przy ul. Konopnickiej.

3 września 1944
- Niemcy uznali prawa kombatanckie żołnierzy AK.

4 września 1944
- Rozwiązanie Grupy „Północ” AK.
- Ppłk Mazurkiewicz ps. „Radosław” został mianowany dowódcą odcinka Czerniaków.
- Bombardowanie gmachu PKO przy ul. Jasnej i elektrowni na Powiślu.

5 września 1944
- Powstańcy wycofują się z elektrowni na Powiślu.

6 września 1944
- Padły ostatnie punkty polskiego oporu na Powiślu.

7 września 1944
- Rozmowy delegacji powstańczej, w składzie m.in. z wiceprzewodniczącą Prezydium Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża Marią Tarnowską, z głównodowodzącym wojsk niemieckich gen. SS i Policji Erichem von dem Bachem-Zelewskim w sprawie ewakuacji ludności cywilnej z Warszawy.
- Władze powstańcze wprowadziły na Żoliborzu godzinę policyjną, obowiązującą od godz. 20.

8 września 1944
- Ewakuacja 5 tys. cywilów z terenów ogarniętych walkami do części Śródmieścia zajmowanej przez Niemców.

10 września 1944
- Natarcie Armii Czerwonej na przedmoście warszawskie.
- Polskie Radio ogłosiło listę 28 niemieckich dowódców, którzy byli odpowiedzialni za zrujnowanie Warszawy. Oprócz gen. von dem Bacha-Zelewskiego znaleźli się na niej m.in. generałowie Rainer Stahel i Heinz Reinefarth.

11 września 1944
- Odezwa gen. von dem Bacha-Zelewskiego do mieszkańców Warszawy, zrzucająca odpowiedzialność za fiasko polsko-niemieckich pertraktacji na dowództwo AK.

13 września 1944
- Niemcy zniszczyli mosty: Poniatowskiego, Kierbedzia, Gdański i Średnicowy.
- Kolejne dwie duże (13 i 17 września) deportacje warszawiaków do Auschwitz. W sumie przewieziono tam 4 tys. osób.

14 września 1944
- Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych gen. Kazimierz Sosnkowski awansował płk. Chruściela ps. „Monter” do stopnia generała brygady „za wybitne dowodzenie i przykład osobistego męstwa w walkach o Warszawę”.
- Józef Stalin podpisał w Moskwie rozkaz o zdobyciu Pragi. W walkach o Pragę zginęło, zostało rannych lub zaginęło 1792 żołnierzy 1. Dywizji Piechoty Ludowego Wojska Polskiego im. Tadeusza Kościuszki.
- Sowieckie zrzuty broni i żywności; samoloty sowieckie odbyły 282 loty nad walczącą stolicą.
- Natarcie wojsk niemieckich na Górny Czerniaków.

15 września 1944
- Pierwsze oddziały 1. Dywizji Piechoty LWP wylądowały na przyczółku czerniakowskim.

16 września 1944
- Początek walk 3. Dywizji Piechoty LWP o przyczółki warszawskie na lewym brzegu Wisły (16-23 września).
- Niemieckie lotnictwo zbombardowało budynek kina „Helgoland”, w którym powstańcy stworzyli obóz dla jeńców niemieckich.

17 września 1944
- Część oddziałów 2. Dywizji Piechoty LWP przedostało się na Żoliborz.
- Nieudane próby nawiązania łączności telefonicznej dowództwa AK ze sztabem Armii Czerwonej.

18 września 1944
- Nad Warszawą pojawiło się ponad 100 amerykańskich samolotów B-17, które dokonały zrzutów.

19 września 1944
- Gen. Komorowski ps. „Bór” w odezwie do powstańców wezwał do dalszego oporu zbrojnego przeciw Niemcom.

20 września 1944
- Kolejne oddziały 2. Dywizji Piechoty LWP przeprawiły się przez Wisłę na przyczółek czerniakowski.
- Dowodzony przez ppłk. Mazurkiewicza ps. „Radosław” oddział ok. 200 powstańców przedostał się kanałami z Czerniakowa na Mokotów.
- Gen. Komorowski ps. „Bór” wydał rozkaz o utworzeniu Warszawskiego Korpusu AK – regularnych oddziałów Wojska Polskiego złożonych z sił powstańczych. Dowódcą korpusu mianowano gen. Chruściela ps. „Monter”.

21 września 1944
- Alianckie lotnictwo dokonało ostatnich zrzutów zaopatrzenia nad Warszawą.
- Walki 6. pułku piechoty LWP z Niemcami na Żoliborzu.

22 września 1944
- Wydawany przez Niemców w języku polskim „Nowy Kurier Warszawski” napisał: „Zgliszcza i ruiny na ulicach – takie owoce wydawał szaleńczy pomysł generała Bora urządzenia powstania w Warszawie, przypłaconego życiem dziesiątek tysięcy niewinnych ofiar oraz gehenną setek tysięcy uchodźców”.
- Gen. Chruściel ps. „Monter” wysłał do marszałka ZSRS Konstantego Rokossowskiego pismo, w którym zaoferował pomoc wojskową w planowanym sowieckim szturmie na Warszawę.
- Niemcy zdobyli przyczółek czerniakowski, broniony przez powstańców i żołnierzy LWP, mordując następnie ok. 200 rannych.

26 września 1944
- Komendant Obwodu Mokotów AK ppłk Józef Rokicki ps. „Karol” przeprowadził ewakuację swych wojsk z Mokotowa do Śródmieścia. Nie dotarł do niego rozkaz gen. Chruściela ps. „Monter” nakazujący dalszą obronę Mokotowa.
- Niemcy rozstrzelali 98 powstańców, którzy wychodzili z kanału przy ul. Chocimskiej.

27 września 1944
- Kapitulacja oddziałów powstańczych (ok. 2 tys. żołnierzy) na Mokotowie.

28 września 1944
- Pertraktacje polsko-niemieckie w sprawie zakończenia walk w Warszawie.

29 września 1944
- Do KL Stutthof trafił transport 1258 mieszkańców Warszawy i powstańców.
- Na Żoliborzu powstańcy wycofali się z Twierdzy Zmartwychwstanek przy ul. Krasińskiego.
- W bitwie pod Jaktorowem Niemcy rozbili Grupę AK „Kampinos”.

30 września 1944
- Prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz zwolnił ze stanowiska Naczelnego Wodza PSZ gen. Sosnkowskiego i powołał na to stanowisko gen. Komorowskiego ps. „Bór”.
- Za tłumienie powstania Adolf Hitler nadał dowódcom wojsk niemieckich w Warszawie wysokie odznaczenia wojskowe: gen. von dem Bach-Zelewski i SS-Oberfuehrer Dirlenwanger otrzymali Krzyże Rycerskie Żelaznego Krzyża, a gen. Reinefarth – Liście Dębowe do Krzyża Rycerskiego Żelaznego Krzyża.
- Kapitulacja oddziałów powstańczych na Żoliborzu; do niewoli trafiło 1490 żołnierzy AK.

1 października 1944
- Gen. Komorowski ps. „Bór” zapowiedział na 2 października wszczęcie rozmów kapitulacyjnych z Niemcami.

2 października 1944
- W kwaterze gen. von dem Bacha-Zelewskiego w Ożarowie przedstawiciele Komendy Głównej AK płk Kazimierz Iranek-Osmecki ps. „Jarecki” i ppłk Zygmunt Dobrowolski ps. „Zyndram” podpisali „Układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie”, przewidujący przerwanie walki o godz. 21.00 czasu warszawskiego.
- Rozpoczęła działalność komisja łącznikowa (jej organem wykonawczym był tzw. batalion osłonowy złożony z żołnierzy AK), której głównym celem było utrzymanie porządku w mieście oraz zabezpieczenie ewakuacji powstańców i cywilów.

3 października 1944
- Prezydent Raczkiewicz zarządził dwutygodniową żałobę w Polskich Siłach Zbrojnych.
- Gen. Komorowski ps. „Bór” wydał pożegnalny rozkaz do żołnierzy AK. „Z wiarą w ostateczne zwycięstwo naszej słusznej sprawy, z wiarą w Ojczyznę umiłowaną, wielką i szczęśliwą, pozostajemy wszyscy nadal żołnierzami obywatelami Niepodległej Polski, wierni sztandarowi Rzeczypospolitej” – wyjaśnił nowy Naczelny Wódz.
- Mianowanie gen. Leopolda Okulickiego ps. „Kobra” Komendantem Głównym AK.

4 października 1944
- Powstańcze Polskie Radio i radiostacja „Błyskawica” nadały ostatnie audycje.

5 października 1944
- Do niewoli niemieckiej trafiło 11 668 żołnierzy broniących Śródmieścia, a także członkowie naczelnego dowództwa powstania z gen. Komorowskim ps. „Bór” na czele.

Źródło: https://dzieje.pl/aktualnosci/kalendarium-powstania-warszawskiego