HISTORIA - Historia Polski
- styczeń
1 stycznia 1467 - W Kozienicach urodził się Zygmunt Stary, syn Kazimierza Jagiellończyka. Wielki książę litewski i król Polski. Okres jego panowania określany jest jako złoty wiek w Polsce.
2 stycznia 1633 - Stefan Czarniecki został hetmanem polnym koronnym. Uważany za jednego z polskich bohaterów narodowych. Mistrz wojny podjazdowej, którą z powodzeniem zastosował podczas potopu szwedzkiego.
3 stycznia 1619 - Na mocy rozejmu w Dywilinie Rzeczpospolita osiągnęła powierzchnię 990 tys. km², co stanowiło największy obszar jaki RP zajmowała w swojej historii. Od Poznania po Smoleńsk, od Dorpatu po Kamieniec. Byliśmy wtedy prawdziwym imperium.
4 stycznia 1969 - W klinice w Łodzi prof. Jan Moll podjął pierwszą w Polsce, nieudaną próbę przeszczepienia serca.
5 stycznia 1393 - Hospodar mołdawski Roman I złożył hołd lenny Jadwidze Andegaweńskiej i Władysławowi Jagielle.
6 stycznia 1919 - Powstańcy wielkopolscy odnieśli zwycięstwo w bitwie o Ławicę. Zdobyty w trakcie walk sprzęt był jednym z największych łupów wojennych w historii polskiego oręża.
7 stycznia 1601 - Wojska polsko-litewskie pod komendą Macieja Dębińskiego i Jerzego Farensbacha odniosły miażdżące zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Kiesią.
8 stycznia 1947 - Odbyła się premiera pierwszego polskiego powojennego filmu fabularnego „Zakazane piosenki” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego. Film oparty jest na historii polskiego muzyka, który opowiada o swojej działalności na terenie okupowanej Warszawy.
9 stycznia 1919 - „Polskie skrzydła nad Niemcami. Powstańcy wielkopolscy dokonali nalotu bombowego na niemieckie lotnisko we Frankfurcie nad Odrą”. Był to pierwszy w dziejach atak polskich sił powietrznych zakończony sukcesem.
13 stycznia 1964 - Karol Wojtyła został nominowany na arcybiskupa krakowskiego.
16 stycznia 1826 - W Szostakowie (Białoruś) urodził się Romuald Traugutt. Polski generał, dyktator powstania styczniowego. Zmarł w Warszawie, 5 sierpnia 1864 roku.
19 stycznia 1999 - Powołano Instytut Pamięci Narodowej – Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
21 stycznia 1919 - Józef Piłsudski wydał rozkaz, na mocy którego powstańcy styczniowi uzyskali status żołnierzy Wojska Polskiego. Przysługiwała im m.in. stała pensja i prawo do noszenia fioletowych mundurów. Cieszyli się ogromnym uznaniem społecznym.
22 stycznia 1921 - W Warszawie urodził się Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, żołnierz Armii Krajowej, podharcmistrz Szarych Szeregów. Zginął w Powstaniu Warszawskim, 4 sierpnia 1944 roku.
27 stycznia 1527 - Wojska pod wodzą Konstantego Ostrogskiego w bitwie pod Olszanicą pokonały Tatarów, gdzie miały im zadać 40 tys. strat i uwalniając z jasyru 80 tys. jeńców.
28 stycznia 1573 - Sejm przyjął akt konfederacji warszawskiej. Będący początkiem prawnych gwarancji wolności religijnej na świecie. Akt gwarantował pokój między różnymi wyznaniami i zapewniał innowiercom równouprawnienie z katolikami oraz opiekę państwa „A iż w Rzeczypospolitej naszej jest różnorodność niemała z strony wiary krześcijańskiej, zabiegając temu, aby się z tej przyczyny miedzy ludźmi rozruchy jakie szkodliwe nie wszczęły, które po inszych królestwach jaśnie widziemy, obiecujemy to sobie spólnie za nas i za potomki nasze na wieczne czasy pod obowiązkiem przysięgi, pod wiarą, czcią i sumnieniem naszym, iż którzy jestechmy różni w wierze, pokój miedzy sobą zachować, a dla różnej wiary i odmiany w Kościelech krwie nie przelewać ani się penować odsądzeniem majętności, poczciwością, więzieniem i wywołaniem i zwierzchności żadnej ani urzędowi do takowego progressu żadnym sposobem nie pomagać.”
29 stycznia 1846 - W Broniszowie Tarnowskim urodził się Karol Olszewski, polski fizyk i chemik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wraz z Zygmuntem Wróblewskim dokonał pierwszego na świecie skroplenia tlenu i azotu metodą kaskadową. Trzykrotnie zgłaszany do Nagrody Nobla. Zmarł w Krakowie, 24 marca 1915 roku.
30 stycznia 1644 - Hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski oraz Jeremi Wiśniowiecki pokonali pod Ochmatowem liczniejsze siły tatarskie Tuhaj-beja.
- luty
1 lutego 1411 - Zawarto I pokój toruński kończący wielką wojnę (1409-1411) pomiędzy Polską a zakonem krzyżackim. Do Polski powróciła ziemia dobrzyńska, do Litwy Żmudź (na czas życia Jagiełły i Witolda).
1 lutego 1944 - Żołnierze zgrupowania „Agat” (późniejszego batalionu „Parasol”) - oddziału specjalnego Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej wykonali wyrok śmierci na gen. Franzu Kutscherze, dowódcy SS i policji na dystrykt warszawski, zwanym „katem Warszawy”.
2 lutego 1386 - W Lublinie szlachta jednomyślnie obwołała litewskiego księcia Jagiełłę królem Polski. Następnie Jagiełło przyjął na chrzcie imię Władysław i poślubił Jadwigę.
2 lutego 1676 - W katedrze na Wawelu zostali koronowani Jan III Sobieski i Maria Kazimiera.
3 lutego 1863 - Dzięki śmiałemu atakowi ok. 1000 kosynierów dowodzonych przez Władysława Jabłonowskiego, przeprowadzonego na rosyjskie armaty powstańcy styczniowi wygrali w bitwie pod Węgrowem.
4 lutego 1746 - Urodził się Tadeusz Kościuszko, Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w czasie insurekcji 1794 r. Generał polski i amerykański, uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych i wojny w obronie Konstytucji 3 Maja. Odznaczony Orderem Orła Białego i Virtuti Militari. Uhonorowany tytułem Obywatela Francji, Orderem Cyncynata oraz wieńcem laurowym i dębowy. Zmarł 15 października 1817 roku w Szwajcarii. Ciało Naczelnika spoczęło na Wawelu, w krypcie św. Leonarda, zaś serce znajduje się w urnie na Zamku Królewskim w Warszawie.
5 lutego 1937 - Rząd podjął decyzję o utworzeniu Centralnego Okręgu Przemysłowego. Był to okręg przemysłowy przemysłu ciężkiego o powierzchni 60 000 km² i zamieszkany przez 6 mln ludzi, budowany w 1936–1939 w południowo-centralnych dzielnicach Polski.
6 lutego 1633 - Władysław IV Waza został koronowany w katedrze na Wawelu na króla Polski.
8 lutego 1919 - Dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego została utworzona Pocztowa Kasa Oszczędności (dziś PKO BP SA).
10 lutego 1919 - Po raz pierwszy po odzyskaniu niepodległości w Warszawie zebrał się polski sejm. Pierwszym marszałkiem został wybrany Wojciech Trąmpczyński (14 lutego).
10 lutego 1920 - Gen. Józef Haller w Pucku poprzez wrzucenie pierścienia do morza dokonał symbolicznych zaślubin Polski z Morzem Bałtyckim.
11 lutego 1841 - W Szczebrzeszynie urodził się Józef Brandt herbu Przysługa. Malarz, autor wielu obrazów o tematyce batalistyczne i historycznej. Przedstawiciel monachijskiej szkoły malarstwa polskiego. Do dzieł Brandta należą m.in. „Czarniecki na tarancie”, „Pochód tatarski - Powrót spod Tychina”, „Żydzi jadący na jarmark”, „Bitwa pod Chocimiem”, „Bitwa pod Wiedniem”, „Powitanie stepu”. Wiele dzieł znajduje się w Muzeum Józefa Brandta oddział Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. Zmarł w Radomiu, 12 czerwca 1915 roku.
14 lutego 1831 - Polskie wojsko pod dowództwem gen. Józefa Dwernickiego pokonało w bitwie pod Stoczkiem oddziały rosyjskie - 2 puki z maszerującej na Warszawę rosyjskiej dywizji strzelców konnych gen. Fiodora Geismara. Rosjanie stracili 500 ludzi i 8 dział.
14 lutego 1942 - Z rozkazu Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego Związek Walki Zbrojnej został przekształcony w Armię Krajową, podlegającą rządowi RP na uchodźstwie. Dowódcą AK został gen. Stefan Rowecki ps. „Grot”. W jej skład weszło ostatecznie ok. 200 organizacji. Była najlepiej zorganizowaną podziemną armią działającą w tamtym czasie w Europie. Występowała również pod kryptonimami: „Polski Związek Powstańczy” i ”Siły Zbrojne w Kraju”.
15 lutego 1941 - Odbył się pierwszy zrzut cichociemnych do Polski. Wylądowali w Dębowcu w powiecie cieszyńskim. Byli to mjr Stanisław Krzymowski ps. „Kostka”, rotmistrz Józef Zabielski ps. „Żbik” i kurier Czesław Raczkowski ps. „Orkan”. Jednymi z cichociemnych byli m.in. legendarny kurier Jan Nowak-Jeziorański oraz ostatni komendant główny AK gen. Leopold Okulicki.
15 lutego 1386 - Władysław II Jagiełło przyjął chrzest.
15 lutego 1910 - Urodziła się w Warszawie Irena Stanisława Sendlerowa, polska działaczka społeczna i charytatywna, szefowa wydziału dziecięcego Rady Pomocy Żydom „Żegota”, która uratowała 2,5 tys. żydowskich dzieci, wywożąc je z warszawskiego getta i ukrywając w polskich rodzinach, sierocińcach oraz klasztorach. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Dama Orderu Orła Białego. Zmarła 12 maja 2008 roku w Warszawie.
16 lutego 1358 - Przywódca konfederacji wielkopolskiej Maciej Borkowic złożył w Sieradzu przysięgę wierności królowi Kazimierzowi Wielkiemu. W rocie przysięgi po raz pierwszy pojawia się słowo „Rzeczpospolita” na określenie Korony Królestwa Polskiego.
16 lutego 1665 - W Sokołówce koło Lwowa zmarł Stefan Czarniecki, wybitny dowódca wojskowy, hetman polny korony, wojewoda ruski i kijowski. Zasłynął wojną partyzancką podczas potopu szwedzkiego, brał również udział w tłumieniu powstania Chmielnickiego i w wojnie polsko-rosyjskiej 1654–1667.
16 lutego 1939 - W Starych Wasiliszkach koło Nowogródka (Grodna) urodził się Czesław Niemen (właściwie Czesław Juliusz Wydrzycki), piosenkarz, kompozytor, instrumentalista, plastyk i autor tekstów. Zmarł 17 stycznia 2004 roku w Warszawie.
19 lutego 1473 - W Toruniu urodził się Mikołaj Kopernik. Wybitny astronom, autor dzieła De revolutionibus orbium coelestium („O obrotach sfer niebieskich”), w którym przedstawił heliocentryczną wizję Wszechświata.
- marzec
7 marca 1000 - Rozpoczął się I zjazd gnieźnieński. W spotkaniu monarchów uczestniczyli polski książę Bolesław I Chrobry i cesarz Otton III. Trwał do 15 marca 1000 roku.
13 marca (12 marca) 1600 - Król Zygmunt III Waza ogłosił przyłączenie Estonii do Rzeczypospolitej.
14 marca 1794 - W Tarnowie urodził się Józef Zachariasz Bem herbu Bem. Polski generał, strateg, inżynier wojskowy, artylerzysta, pisarz, twórcapierwszych oddziałów rakietowych w Wojsku Polskim, uczestnik powstania listopadowego i Wiosny Ludów. Naczelny wódz powstania węgierskiego 1848–1849. Bohater narodowy Polski i Węgier. Zmarł na malarię azjatycką 10 grudnia 1550 roku w Aleppo (Syria).
14 marca 1879 - W Ulm (Wirtembergia), o godz. 11.30, urodził się jeden z najwybitniejszych fizyków XX wieku - Albert Einstein. Twórca ogólnej i szczególnej teorii względności, kwantowej teorii ciepła właściwego, współtwórca korpuskularno-falowej teorii światła. Laureat Nagrody Nobla. Zmarł 8 kwietnia 1955 roku w Princeton (USA).
15 marca 1656 - Dywizja Stefana Czarnieckiego rozgromiła Szwedów pod dowództwem Karola Gustawa, w bitwie pod Jarosławiem.
17 marca 1996 - Adam Małysz odniósł swoje pierwsze zwycięstwo w konkurach o Puchar Świata w skokach narciarskich w Oslo na skoczni Holmenkollen. Był to skok na odległość 121,5 m. Przez lata kariery skoczka zdobył cztery medale olimpijskie (srebrny i brązowy w 2002 r. i dwóch srebrnych w 2010 r.) i sześciu medali mistrzostw świata (złotego i srebrnego w 2001 r., dwóch złotych w 2003 r., złotego w 2007 r. i brązowego w 2011 r.). Czterokrotny zdobywca Pucharu Świata (w sezonach 2000/2001, 2001/2002, 2002/2003 i 2006/2007), zwycięzca 39 konkursów PŚ. Triumfator 49. Turnieju Czterech Skoczni, zwycięzca trzech edycji Turnieju Nordyckiego (2001, 2003 i 2007 r.) i Letniego Grand Prix (2001, 2004 i 2006 r.), zwycięzca Turnieju Czterech Narodów w 2010 r. i dwukrotny zdobywca Pucharu KOP. Zdobywca 39 indywidualnych złotych medali mistrzostw Polski (21 zimą i 18 latem). Były rekordzista Polski (230,5 m) i były współrekordzista świata w długości skoku narciarskiego (225 m). W latach 1995–2011 we wszystkich 349 startach w Pucharze Świata zdobył łącznie 13 070 punktów, punktując w 307 konkursach, a 198 razy zajmując miejsce w pierwszej dziesiątce zawodów. Po sezonie 2010/2011 zakończył karierę skoczka narciarskiego i rozpoczął starty w rajdach samochodowych. W 2012 r. zdobył tytuł międzynarodowego rajdowego mistrza Polski i Czech, a w 2013 r. odniósł pierwsze w karierze zwycięstwo w rajdach terenowych. W latach 2012–2016 pięciokrotnie uczestniczył w Rajdzie Dakar. Honorowy obywatel miasta Zakopanego i patron skoczni narciarskiej w Wiśle.
18 marca 1596 - Zygmunt III Waza podjął decyzję o przeniesieniu siedziby władcy do Warszawy. Decyzja ta podyktowana była przez dogodniejsze położenie geograficzne Warszawy w perspektywie szwedzkich planów króla. Impulsem do przeniesienia rezydencji władcy był wybuchły w 1596 r. pożar Wawelu. Wbrew obiegowej opinii, Warszawa nie stała się jednak w 1596 r. stolicą Rzeczypospolitej. Pozostał nią Kraków, zaś Warszawa otrzymała status Miasta Rezydencjonalnego Jego Królewskiej Mości.
20 marca 1916 - Albert Einstein opublikował Ogólną Teorię Względności, która stała się jedną z najbardziej przełomowych teorii w dziejach fizyki.
20 marca 1895 - W Krakowie urodził się August Emil Fieldorf, ps. „Nil”. Generał, organizator i szef Kedywu Komendy Głównej AK, zastępca Komendanta Głównego AK, jeden z najbardziej zasłużonych oficerów WP i AK. Kawaler Order Orła Białego i dwóch orderów Virtuti Militari. Czterokrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. Kawaler Krzyża Niepodległości i Krzyża Zasługi. Aresztowany w listopadzie 1950 r. i oskarżony o wydawanie rozkazów likwidowania przez AK partyzantów radzieckich. Został powieszony 24 lutego 1953 roku w więzieniu przy ul. Rakowieckiej.
21 marca 1804 - We Francji przyjęto Kodeks Cywilny, nazwany Kodeksem Napoleona. Była to pierwsza wielka kodyfikacja i unifikacja prawa francuskiego, wprowadzająca przełomowe rozwiązania takie jak zniesienie przymusu cechowego i wolność wyboru zawodu, równość wszystkich wobec prawa, precyzyjne prawo spadkowe czy rozwody i śluby cywilne.
21 marca 1943 - Powstała Krajowa Reprezentacja Polityczna skupiająca cztery główne partie Polskiego Państwa Podziemnego: PPS-WRN, SN, SL i SP.
21 marca 1980 - W Krakowie Walenty Badylak, emerytowany piekarz, żołnierz AK ps. „Szymon”, dokonał samospalenia – był to protest przeciwko zmowie milczenia wokół zbrodni w Katyniu.
24 marca 1794 - Około godziny 10, na Rynku Głównym w Krakowie ogłoszono „Akt Powstania Obywatelów, Mieszkańców Województwa Krakowskiego”. Dokument ten proklamował wybuch insurekcji przeciwko Rosji i walkę o niepodległość Polski.
25 marca 1977 - Założono Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO), jawną opozycyjną organizację skupiającą głównie centrowych i antykomunistycznych działaczy.
26 marca 1943 - Odbyła się akcja pod Arsenałem, w której Grupy Szturmowe Szarych Szeregów uwolniły Jana Bytnara „Rudego” i ponad 20 innych więźniów, przewożonych z siedziby Gestapo przy Alei Szucha na Pawiak. Atak na strzeżony przez niemieckich żołnierzy konwój, pod kryptonimem „Meksyk II”, został przeprowadzony w biały dzień, przy skrzyżowaniu ulic Bielańskiej i Długiej. Głównodowodzącym akcji był Stanisław Broniewski „Orsza”, a bezpośrednim dowódcą Tadeusz Zawadzki „Zośka”. Wzięło w niej udział 28 harcerzy. Aleksy Dawidowski „Alek”, ciężko ranny podczas akcji w brzuch, jak i „Rudy”, skatowany przez Gestapo zmarli kilka dni później, 30 marca 1943 roku. „Zośka”, „Rudy”, i „Alek” są bohaterami książki Aleksandra Kamińskiego, pt. „Kamienie na szaniec”.
28 marca 1364 - Arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki w obecności króla Kazimierza Wielkiego dokonał konsekracji wawelskiej Katedry. Rozpoczęcie wznoszenia gotyckiej katedry rozpoczęto za panowania króla Władysława Łokietka.
29 marca 1848 - Adam Mickiewicz podpisał w Rzymie akt zawiązania Legionu Polskiego, zwanego Legionem Mickiewicza. Oddziałowi towarzyszyły hasła polityczne ujęte w „Składzie zasad”, będącym manifestem demokratycznej i wolnej Polski.
30 marca 1853 - We Lwowie, w oknie apteki „Pod Złotą Gwiazdą”, zabłysła pierwsza na świecie lampa naftowa dzięki Polakowi Ignacemu Łukasiewiczowi. Polak jako pierwszy przeprowadził destylację ropy naftowej, i jako pierwszy wykorzystał ten proces na skalę przemysłową, stając się twórcą przemysłu naftowego. Jednakże to nie Łukasiewicz jest twórcą pierwszej działaljącej lampy naftowej. Gdyż lampa skonstruowana przez Łukasiewicza wybuchła, dopiero lampa skonstruowana na prośbę wynalazcy przez blacharza - Andrzeja Bratkowskiego, z powodzeniem pozwalała na powolne spalanie nafty.
30 marca 1853 - W Zundert w Holandii urodził się Vincent Willem van Gogh, wybitny postimpresjonistyczny malarz, którego twórczość wywarła olbrzymi wpływ na sztukę XX wieku. Zmarł 29 lipca 1890 roku w Auvers-sur-Oise we Francji.
31 marca 1889 - Do użytku uroczyście oddano Wieżę Eiffla. Do dziś jest to najbardziej znany obiekt architektoniczny Paryża, uznawany za symbol tego miasta i niekiedy całej Francji. Jest najwyższą budowlą w Paryżu i piątą co do wysokości we Francji. W momencie powstania była najwyższą wieżą na świecie. Jej wysokość całkowita to 324 m, zaś budowę rozpoczęto 28 stycznia 1887 roku.
- kwiecień
1 kwietnia 1656 - Król Jan Kazimierz we lwowskiej katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, złożył śluby, obrał Matkę Bożą za patronkę i Królową Polski oraz zapowiedział walkę z najazdem szwedzkim aż do zwycięstwa. Były to tzw. „śluby lwowskie”.
3 kwietnia 1927 - Rozpoczął się 1. sezon najwyższej ligi piłkarskiej w Polsce. Po raz pierwszy mistrza wyłoniono w systemie ligowym. Mistrzem Polski została Wisła Kraków, a jej zawodnik Henryk Reyman został królem strzelców, z do dziś nie pobitym rekordem 37 bramek w sezonie, zaś od czasów powojennych żadnemu piłkarzowi nie udało się przekroczyć granicy 30 bramek w sezonie.
5 kwietnia 1883 - Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, fizycy, Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski jako pierwsi na świecie dokonali skroplenia tlenu (5 kwietnia) i azotu (13 kwietnia). Było to wynikiem opracowania (wynalezienia) kaskadowej metody skraplania gazów.
6 kwietnia 1617 - Z Warszawy na Moskwę wyruszyły siły królewicza Władysława Wazy.
6 kwietnia 1896 - W Atenach odbyły się pierwsze nowożytne Igrzyska Olimpijskie.
7 kwietnia 1656 - Zwycięstwo wojsk polskich nad szwedzkimi w bitwie pod Warką. „Dnia 7 kwietnia 1656 r. zachodzi Czarniecki, kasztelan kijowski drogę Szwedom, dowodzonym przez margrabiego Badeńskiego. Wezbrana wiosenną powodzią rzeka oddzielała oba wojska. Czarniecki lekkim chorągwiom mostem iść każe, do pozostałych zaś przemawia: w młodości mojej szersze przepływałem rzeki, komu nieśmiertelna chwała, ocalenie króla i zbawienie ojczyzny jest miłe, niech idzie za mną. To mówiąc, wspiął konia ostrogami i pierwszy rzucił się w nurty, a za nim 3000 wojska. Po dwugodzinnej bitwie zniósł zupełnie nieprzyjaciela i znaczną liczbę zagarnął jeńców.”
8 kwietnia 1946 - Do portu wojennego w Świnoujściu wpłynęły pierwsze polskie okręty. Były to 4 trałowce ORP „Czajka”, ORP „Mewa”, ORP „Rybitwa” i ORP „Żuraw”. Okręty przybiły do Nabrzeża Władysława IV.
8 kwietnia 1861 - Polska manifestacja patriotyczna na Placu Zamkowym w Warszawie została krwawo rozpędzona przez rosyjskie wojsko. 1300 carskich sołdatów otworzyło ogień do bezbronnego tłumu zabijając znacznie ponad 100 osób (niektóre szacunki podają liczbę ok. 200 zabitych) i raniąc 500 osób. W Warszawie wprowadzono stan wojenny, a brutalnymi represjami i deportacjami w głąb Rosji starano się spacyfikować Polaków. Po rosyjskiej zbrodni na Placu Zamkowym Kościół katolicki ogłosił żałobę narodową, a ludność manifestacyjnie przywdziewała czarne stroje i biżuterię patriotyczną. Nastroje antycarskie narastały.
9 kwietnia 1865 - Gen. Robert E. Lee podpisał w Appomattox kapitulację wojsk konfederackich, co uważane jest za zakończenie wojny secesyjnej. Wojna trwała od 12 kwietnia 1861 roku i była wojną pomiędzy stanami północnymi i południowymi Ameryki. Jednym z powodów była chęć zniesienia niewolnictwa przez uprzemysłowione stany północne, czemu przeciwstawiali się plantatorzy, głównie bawełny, z terenów południowych stanów, którzy wykorzystywali niewolników do prac.
10 kwietnia 1525 - Na krakowskim rynku odbył się hołd pruski. Po uzgodnieniu traktatu krakowskiego Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny Zygmuntowi Staremu.
12 kwietnia 1961 - Jurij Gagarin odbył na statku Wostok 1 pierwszy w historii lot w przestrzeni kosmicznej, dokonując jednokrotnego okrążenia Ziemi w czasie 108 minut.
13 kwietnia 1967 - Tego dnia wielu młodych warszawiaków śpiewało: „Ajkengetno!”. Występ The Rolling Stones w Sali Kongresowej był wydarzeniem, które niewątpliwie przeszło do historii.
13 kwietnia 2007 - W hołdzie Ofiarom Zbrodni Katyńskiej oraz dla uczczenia pamięci wszystkich wymordowanych przez NKWD na mocy decyzji naczelnych władz Związku Sowieckiego z 5 marca 1940 r., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia dzień 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.
14 kwietnia 1912 - Dziewiczy rejs transatlantyka Titanic, ktory skończył się jego zatonięciem. Titanic był jednym z trzech liniowców klasy Olympic, brytyjskiego towarzystwa okrętowego White Star Line. Według projektantów i twórców miał być niezatapialnym transatlantykiem. Zatonął w nocy z 14 na 15 kwietnia w wyniku następstw zderzenia z górą lodową. Spośród 2208-2435 pasażerów i załogi Titanica zginęło ponad 1500 osób. Rejs rozpoczął się 10 kwietnia 1912 roku z portu w Southampton (Wielka Brytania), zaś docelowym portem miał być Nowy Jork (USA). Historia ta stała się kanwą do filmu z 1997 r. „Titanic” w reżyseri Jamesa Camerona, z Leonardo diCaprio i Kate Winslet w rolach głównych, który to zdobył 11 Oscarów.
14 kwietnia 966 - Przyjmuje się, że tego dnia, w Wielką Sobotę Mieszko I przyjął chrzest w obrządku rzymskim zapoczątkowując tym samym długotrwały proces chrystianizacji ziem polskich.
15 kwietnia 1865 - W Krakowie urodziła się Olga Boznańska. Uważana za najwybitniejszą polską malarkę okresu Młodej Polski. Na wystawie wiedeńskiej w 1983 r. otrzymała złoty medal za obraz Portret Pawła Nauena. Była członkiem Societe Nationale des Beaux Arts w Paryżu. Zmarła 26 października 1940 roku w Paryżu we Francji.
15 kwietnia 1831 - Podczas bitwy pod Liwem powstańcy odparli Rosjan usiłujących przeprawić się przez rzekę Liwiec. Bitwa okresu powstania listopadowego, która miała miejsce w dniach 9-10 kwietnia i 14-15 kwietnia.
17 kwietnia 1356 - Lwów otrzymał prawa miejskie od króla Polski Kazimierza III Wielkiego, który wydał przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim.
18 kwietnia 1025 - Bolesław I Chrobry został koronowany na króla Polski. Umiera 17 czerwca tego samego roku.
19 kwietnia 1943 - Po godz. 6 rano wybuchło powstanie w getcie warszawskim. Trwało do 16 maja 1943 roku. Przyczyną była informacja o planach likwidacji getta przez Niemców, w ramach planu zagłady żydów. W walkach uczestniczyli bojownicy Żydowskiej Organizacji Bojowej, Żydowskiego Związku Wojskowego, zaś wspierani byli przez Gwardię Ludową i Armię Krajową. Bojownicy dysponowali siłami określanymi na 1000-1500 osób, zaś Niemcy codziennie mieli do dyspozycji ponad 2000 (wg raportu Stroopa). Straty szacowane są na ponad 56 tys. zabitych lub schwytanych, w tym ludność cywilna (wg raportu Stroopa), zaś po stronie niemieckiej ofiary nie przekroczyły 100 zabitych i kilkuset rannych.
20 kwietnia 1995 - Szczątki Marii Skłodowskiej-Curie i Pierre’a Curie zostały uroczyście przeniesione do paryskiego Panteonu.
- maj
8 maja - Dzień Bibliotekarzy i Bibliotek. „Książka to najlepszy przyjaciel człowieka, a biblioteka to świątynia jego myśli” - Marek Tuliusz Cyceron.
13 maja 1901 - W Ołońcu (Rosja) urodził się Witold Pilecki herbu Leliwa ps. „Witold”, „Druh”. Polski rotmistrz, żołnierz Armii Krajowej i współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej. Dobrowolny więzień, a następnie organizator ruchu oporu w KL Auschwitz. Autor raportów o Holocauście, tzw. Raportów Pileckiego. Zastrzelony w areszcie śledczym przy ul. Rakowieckiej w Warszawie 25 maja 1948 roku przez „Kata z Mokotowa” - Piotra Śmietańskiego, w następstwie wyroku śmierci.
15 maja 1909 - Powstał AZS Akademicki Związek Sportowy. Obecnie jest to największa organizacja zajmująca się sportem w polskim środowisku akademickim, zrzeszająca blisko 50 tysięcy osób na ponad 200 uczelniach.
16 maja 1920 - W Warszawie urodził się Leopold Tyrmand. Pisarz, publicysta, krytyk muzyczny. Autor między innymi dedykowanej Warszawie powieści „Zły”. Od 1965 r. na emigracji. W USA założył wolnościowe i konserwatywne „Chronicles of Culture”. Miłośnik jazzu, barwna postać w peerelowskiej szarzyźnie. Zmarł 19 marca 1985 roku na Florydzie (USA).
16 maja 1902 - W Sosnowcu urodził się Jan Kiepura. Polski śpiewak i aktor. Był jednym z najbardziej znanych tenorów okresów międzywojennego. Występował w Operze Warszawskiej, wiedeńskiej Staatsoper, mediolańskiej La Scali oraz nowojorskiej Metropolitan Opera. Od 1967 r. corocznie odbywa się w Krynicy Zdroju Festiwal im. Jana Kiepury. Zmarł 15 sierpnia 1966 roku w Harrison, w stanie Nowy Jork (USA).
18 maja 1938 - Polski szybownik Tadeusz Góra na szybowcu PWS-101 ustanowił rekord świata w długości lotu. Na trasie Bezmiechowa - Soleczniki Małe przełamał barierę 500 km. Za ten wyczyn otrzymał Medal Lilienthala - najwyższe międzynarodowe odznaczenie szybownicze.
18 maja 1831 - Sejm wykluczył ze swego grona posłów, którzy nie podpisali uchwały o detronizacji Mikołaja I Romanowa.
18 maja 1944 - Żołnierze 2. Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa zdobyli klasztor na Monte Cassino. Bitwa przeszła do historii naszego kraju jako przykład niezłomności, waleczności i odwagi polskiego żołnierza. Próby zdobycia klasztornego wzgórza trwały od 17 stycznia 1944 roku.
19 maja 1895 - W Petersburgu urodził się Stanisław Kopański. Polski generał dywizji Wojska Polskiego II RP. W trakcie II wojny światowej dowodził Brygadą broniącą Tobruku. Odznaczony Orderem Virtuti Militari. Po wojnie na emigracji, pozbawiony polskiego obywatelstwa uchwałą Rady Ministrów. Zmarł 23 marca 1976 roku w Londynie (Wielka Brytania).
20 maja 1866 - W Babinie (Ukraina) urodził się gen. Tadeusz Jordan Rozwadowski herbu Trąby. Niezłomny obrońca Lwowa, zwycięski dowódcy wojny polsko-bolszewickiej, pierwszy Szef Sztabu Wojska Polskiego, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Wojennego Virtuti Militari. Zmarł 20 maja 1866 roku w Warszawie. Jego ciało spoczęło na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
20 maja 1350 - Król Kazimierz Wielki w bitwie pod Żukowem rozgromił wojska litewskie, odzyskując Ruś halicko-wołyńską.
21 maja 1674 - Szlachta na sejmie elekcyjnym wybrała na króla Polski Jana Sobieskiego. Panował do 17 czerwca 1696 roku. Był pogromcą wojsk tureckich, a w historii Europy zapisał się jako obrońca oblężonego Wiednia w 1683 r. Przez Turków bywał zwany Lwem Lechistanu, a przez chrześcijan Obrońcą Wiary.
23 maja 1926 - Pierwsza polska złota medalistka olimpijska Halina Konopacka ustanowiła w Warszawie pierwszy polski lekkoatletyczny rekord świata. W rzucie dyskiem uzyskała odległość 34,15 m.
24 maja 1609 - Król Zygmunt III Waza opuścił wraz z rodziną i dworem Wawel, przenosząc się na stałe do Warszawy.
24 maja 1946 - W Petersburgu urodziła się Irena Szewińska. Polska lekkoatletka, siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich. Podczas kariery 10 razy ustanawiała rekordy świata. Była członkinią Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Dama Orderu Orła Białego. Zmarła 29 czerwca 2018 roku w Wojskowym Instytucie Medycznym w Warszawie.
25 maja 1977 - Odbyła się premiera filmu Gwiezdne wojny: część IV – Nowa nadzieja w reżyserii George’a Lucasa. Według kolejności powstania jest to pierwszy film z cyklu Star Wars. Film zdobył sześć Oscarów w kategoriach: najlepsza muzyka, najlepszy montaż, najlepsze kostiumy, najlepsza scenografia, najlepszy dźwięk i najlepsze efekty specjalne.
26 maja 1831 - Odbyła się bitwa pod Ostrołęką, jedna z najważniejszych i najkrwawszych bitew powstania listopadowego, w której główne siły wojsk polskich pod dowództwem generała Skrzyneckiego starły się z wojskami rosyjskimi feldmarszałka Dybicza.
27 maja 1941 - Alianckie okręty zatopiły niemiecki pancernik „Bismarck”, który wcześniej zniszczył „Hooda”, będącego symbolem siły brytyjskiej marynarki wojennej W polowaniu na „Bismarcka” brał udział polski niszczyciel ORP „Piorun”.
27 maja 1462 - Król Polski Kazimierz Jagiellończyk oraz król Czech Jerzy z Podiebradów podpisali sojusz o „szczerym braterstwie, przychylności i przyjaźni”. Jerzy z Podiebradów zobowiązał się także przedstawić kandydaturę Władysława Jagiellończyka jako swojego następcy na tronie Czech. Wydarzenia te miały miejsce podczas Zjazdu głogowskiego, który odbył się w okresie 18-29 maja 1462 roku.
28 maja 1940 - Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich w ramach sił alianckich zdobyła Narwik. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski udekorował sztandar Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich Orderem Virtuti Militari V klasy.
28 maja 1975 - Uchwalono ustawę o dwustopniowym podziale administracyjnym, która likwidowała powiaty. Utworzono 49 województw. Podział obowiązywał do 31 grudnia 1998 roku gdy w miejsce 49 powołano 16 województw.
29 maja 1493 - Wielki mistrz zakonu krzyżackiego Johann von Tieffen złożył w Poznaniu hołd lenny królowi Janowi Olbrachtowi.
29 maja 1831 - Podczas powstania listopadowego polskie wojska pokonały rosyjskie oddziały w bitwie pod Rajgrodem. W starciu wziął udział Pułk Jazdy Poznańskiej.
30 maja 1574 - Zbiegły z Polski Henryk Walezy został królem Francji.
30 maja 1901 - W Warszawie urodził się Mieczysław Fogg. Polski piosenkarz, wykonujący takie utwory, jak „Tango milonga”, „To ostatnia niedziela”, „Mały biały domek”, „Już nigdy”, „Bo to się zwykle tak zaczyna”. Zmarł 3 września 1990 roku również w Warszawie.
31 maja 1602 - Polacy pod wodzą Jana Zamoyskiego rozpoczęli udane oblężenie Białego Kamienia zakończone szwedzką kapitulacją 30 września.
31 maja 1915 - Pod Sochaczewem i Bolimowem niemieckie wojska użyły ciekłego chloru. Według różnych przekazów w wyniku gazowego ataku zginęło od 1,2 tys. do 11 tys. rosyjskich żołnierzy.
- czerwiec
4 czerwca 1989 - Odbyły się wybory czerwcowe. Pierwsze od zakończenia II wojny światowej częściowo wolne do Sejmu i całkowicie wolne do Senatu wybory w Polsce. Zakończyły się zwycięstwem obozu „Solidarności”, który zdobył 260 na 261 możliwych mandatów. Z list Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” do parlamentu wybrani zostali m.in. Jacek Kuroń, Tadeusz Mazowiecki, Lech Kaczyński, Jarosław Kaczyński, Gustaw Holoubek, Henryk Wujec, Hanna Suchocka, Andrzej Wajda, Jan Maria Rokita i wielu innych.
5 czerwca 1938 - Reprezentacja Polski w swoim pierwszym w historii występie na Mistrzostwach Świata w Piłce Nożnej rozgrywanych we Francji, przegrała po dogrywce z Brazylią 6:5 i odpadła z turnieju. 4 bramki dla Polski zdobył Ernest Wilimowski.
5 czerwca 1257 - Książę Bolesław V Wstydliwy dokonał lokacji Krakowa na prawie magdeburskim. Odbyło się to we wsi Kopernia koło Pińczowa.
6 czerwca 1944 - Alianci wylądowali w Normandii. Była to największa pod względem użytych sił i środków operacja desantowa w historii wojen.
6 czerwca 1891 - Powstało Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe, pierwsze pogotowie ratunkowe w Polsce i drugie po wiedeńskim w Europie. Znajdowało się ono w budynku Straży Pożarnej, posiadało jedną karetkę sanitarną zaprzęgniętą dwoma końmi z 5 sztukami noszy, zaś obsługę stanowili studenci wyższych lat Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
6 czerwca 1867 - W Paryżu polski emigrant Antoni Berezowski usiłował zastrzelić przebywającego na wystawie światowej we Francji cara Rosji Aleksandra II. Kula trafiła w konia jednego z żołnierzy ochraniających cara. Samego Berezowskiego pochwycono. Został karnie zesłany do Nowej Kaledonii.
7 czerwca 1457 - Król Kazimierz IV Jagiellończyk wjechał triumfalnie na wykupiony od czeskich najemników zamek w Malborku. Dowódca najemników, Ulryk Czerwonka, sprzedał zamek za kwotę 190 tys. florenów (ok. 660 kg złota). Zamek stał się własnością Czechów ze względu na zaległy żołd, z którego wypłatą zalegał zakon. W czasach średniowiecznych, twierdza ta nie została nigdy zdobyta w walce.
9 czerwca ???? - W Warszawie rozpoczął się sejm nadzwyczajny, zwołany przez króla w obliczu rosyjskiej inwazji. Wojna trwała do 1667 r., gdy przerwał ją rozejm andruszowski.
9 czerwca 1595 - W Łobzowie urodził się Władysław IV Waza. Król Polski, car Rosji, tytularny król Szwecji. Za jego panowania i pod jego dowództwem Polska pokonała Rosję w wojnie smoleńskiej 1632-1634, zakończonej podpisaniem pokoju w Polanowie. Zmarł w Mereczu (Litwa) 20 maja 1648 roku.
13 czerwca 1872 - W Rudnikach koło Mościsk urodził się „geniusz galicyjski” Jan Szczepanik - wybitny wynalazca zwany „polskim Edisonem”, „Leonardem da Vinci z Galicji”. Samouk, autor kilkuset wynalazków i rozwiązań technicznych. Twórca m.in. kamizelki kuloodpornej, filmu dźwiękowego, filmu kolorowego, fototkactwa, a także... telewizji. Zmarł 18 kwietnia 1926 roku w Tarnowie.
13 czerwca 1915 - Podczas I wojny światowej - pod Rokitną ułani 2. szwadronu II Brygady Legionów Polskich, pod dowództwem rotmistrza Zbigniewa Dunin-Wąsowicza, przeprowadzili udaną szarżę na rosyjskie okopy. W starciu poległo 15 ułanów, w tym 3 oficerów, z dowódcą na czele. Ocalało 6 ułanów, w tym tylko 2 bez żadnych obrażeń.
14 czerwca - Obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. Nie można pozwolić na to, by ktokolwiek mylił ofiary z mordercami. Święto zostało uchwalone 8 czerwca 2006 roku przez Sejm w 66. rocznicę przybycia do KL Auschwitz pierwszego masowego transportu więźniów.
15 czerwca 1944 - W wyniku akcji przeprowadzonej przez żołnierzy oddziału „A” Kedywu na ul. Krasińskiego w Warszawie zginęło dwóch oficerów Gestapo, w tym komendant Pawiaka - SS-Obersturmführer Herbert Junk. W akcji śmierć poniósł podchorąży Stefan Płotka ps. ”Mikołaj II”.
16 czerwca 1815 - Napoleon Bonaparte odniósł swoje ostatnie zwycięstwa w bitwie pod Ligny i pod Quatre Bras.
17 czerwca - obchodzone jest Święto Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych – Dzień Czołgisty, na pamiątkę powrotu do Polski 1. pułku czołgów Armii Polskiej gen. Józefa Hallera w 1919 r.
18 czerwca 1792 - Podczas wojny w obronie Konstytucji, w bitwie pod Zieleńcami 3 maja polskie wojska pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki rozbiły wojska rosyjskie dowodzone przez gen. Herkulesa Morkowa.
19 czerwca 1669 - Michał Korybut Wiśniowiecki został wybrany na króla Polski na sejmie elekcyjnym. Koronowany został 29 września 1669 roku w Krakowie. Panował do 10 listopada 1673 roku. Jego następcą został Jan III Sobieski.
20 czerwca 1566 - W Gripsholm urodził się król Polski i wielki książę litewski, król Szwecji - Zygmunt III Waza. Zmarł 30 kwietnia 1632 roku w Warszawie.
20 czerwca 1624 - Zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego nad Tatarami w bitwie pod Martynowem (Ukraina). Armią tatarską dowodził Kantymir Murza. Siły tatarskie liczyły prawdopodobnie ok. 10 000 zbronjych, zaś hetman dysponował siłą ok. 5000 ludzi. Nie udało się wciągnąć Tatarów w pułapkę pod Martynowem, więc ruszono za nimi pod Halicz, gdzie bitwa się rozpoczęła. Główne starcie nastąpiło pod Martynowem, zaś ostatnia grupa Tatarów została rozbita przez wojska pod dowództwem Stefana Chmielnickiego (ok. 1000 ludzi) pod Chocimierzem 21 czerwca 1624 roku. Zwycięstwo Polaków bylo całkowite.
21 czerwca 1305 - Wacław III Czeski został królem Polski i Czech. W 1306 r. Henryk Głogowski wkracza zbrojnie do Wielkopolski i obala władzę czeską. Wacław ginie 4 sierpnia 1306 roku.
22 czerwca 1792 - Król Stanisław August Poniatowski dla uczczenia zwycięstwa Polaków nad Rosjanami w bitwie pod Zieleńcami ustanowił Order Virtuti Militari.
23 czerwca 1601 - Polskie wojska pod wodzą Krzysztofa „Pioruna” Radziwiłła w bitwie pod Kokenhausen (Łotwa) pokonały szwedzkie oddziały, pod dowództwem generała Carla Gyllenhjelma, które straciły blisko 2000 żołnierzy. Była to bitwa wojny polsko-szwedzkiej o Inflanty (dzisiejsza Łotwa). Siły polskie to 1600 jazdy, 400 piechoty i 9 dział. Szwedzi zaś dysponowali siłą 4000 jazdy, 900 piechoty i 17 działami.
24 czerwca 972 - Mieszko I i Czcibor na czele armii Polan w bitwie pod Cedynią pokonali wojska margrabiego Łużyckiego Hodona. „Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela starli się z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini brat jego Czcibor zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów.”
24 czerwca 1812 - Rozpoczęła się napoleońska inwazja na Rosję. Ważnym elementem Wielkiej Armii byli Polacy. Napoleon na początku kampanii miał powiedzieć: „Nawet za czasów Katarzyny Rosjanie prawie nie odgrywali żadnej roli w życiu politycznym Europy. Z cywilizacją zetknęli się dopiero przez rozbiór Polski. Nadszedł więc teraz czas, aby Polacy pokazali im, gdzie ich miejsce... ”. Bitwa zakończyła się 25 grudnia 1812 roku klęską francuskiej armii. Był to przełomowy moment dla Wielkiej Armii i wojen napoleońskich.
25 czerwca 1629 - Zwycięstwo wojsk polskich nad szwedzkimi w bitwie pod Trzcianą. Hetman polny koronny Stanisław Koniecpolski zdecydowanie pokonał armię dowodzoną przez króla Gustawa Adolfa.
25 czerwca 1447 - W Krakowie odbyła się koronacja Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski. W czasie swojego panowania pokonał zakon krzyżacki w wojnie trzynastoletniej, odzyskał po 158 latach Pomorze Gdańskie, a aktywna polityka dynastyczna sprawiła, że dom Jagiellonów stał się jedną z czołowych dynastii Europy.
26 czerwca 1579 - Król Stefan Batory wypowiedział wojnę Rosji. Kampania połocka, kampania wielkołucka oraz oblężenie Pskowa zmusiły Rosjan do mediacji. Zgodnie z porozumieniem w Jamie Zapolskim Rzeczpospolita Obojga Narodów odzyskała Inflanty, Wieliż i Połock. Wojna zakończyła się zwycięstwem Rzeczypospolitej. Obraz Jana Matejki pt. ”Stefan Batory pod Pskowem” przedstawia poselstwo cara Rosji Iwana IV Groźnego do króla Polski z prośbą o pokój. Uwagę przykuwa przede wszystkim dostojeństwo i potęga bijące z wizerunku Batorego.
26 czerwca 1295 - Przemysł II został w Gnieźnie koronowany na króla Polski. Przemysł II jako swoje godło przyjął koronowanego piastowskiego orła. Od tego dnia Orzeł Biały uznawany jest za symbol Polski.
27 czerwca 1862 - W Ogrodzie Saskim w Warszawie ukraiński rewolucjonista Andrij Potebnia dokonał nieudanego zamachu na namiestnika Królestwa Polskiego Aleksandra Lüdersa, którego ciężko ranił.
28 czerwca - Narodowy Dzień Pamięci Poznańskiego Czerwca 1956 r. Chwała i cześć bohaterom, których odwaga i patriotyzm stały się kamieniem węgielnym późniejszych antykomunistycznych zrywów w Polsce. Zryw ten, choć krwawo stłumiony z użyciem wojska i czołgów, przyniósł zwycięstwo moralne, które odbiło się szerokim echem w Polsce i poza Jej granicami. Polacy przechowali w pamięci te wydarzenia, na gruncie których wyrosły nie tylko przemiany października ‘56, ale i Grudzień ‘70, i Sierpień ‘80.
28 czerwca 1651 - Rozpoczęła się bitwa pod Beresteczkiem. Wojska Rzeczypospolitej znakomicie dowodzone przez króla Jana Kazimierza pokonały potężne siły kozacko-tatarskie. Była to jedna z największych bitew lądowych XVII-wiecznej Europy. Trwała do 10 lipca 1651 roku. Po stronie polskiej walczyło ok. 75-80 tys. ludzi, z czego ponad połowa to było pospolite ruszenie.
29 czerwca 1440 - Hospodar Mołdawii Piotr III Aron złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi, przyjęty w jego imieniu przez polskich posłów.
- lipiec
4 lipca 1610 - Polska armia pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego okryła się wieczną chwałą odnosząc świetne i miażdżące zwycięstwo nad kilkukrotnie liczniejszą koalicją rosyjsko-szwedzką w bitwie pod Kłuszynem. Miało to miejsce podczas wojny polsko rosyjskiej 1609-1618. Siły polskie stanowiło ok. 5,6 tys. husarii, 400-700 innej kawalerii, 200 piechoty i 2 działka polowe. Po stronie moskali było 3,5-8 tys. najemników, 20-30 tys. Rosjan i 11 dział. Straty zaś to 300 ludzi po stronie polskiej i ponad 8 tys. - po rosyjskiej, a 3.3 tys. - po szwedzkiej.
28 lipca 1648 - Zwycięstwem wojsk polskich nad kozackimi zakończyła się trzydniowa bitwa pod Konstantynowem, która rozpoczęła się 26 lipca. Była ona częścią większego konfliktu, znanego powszechnie jako Powstanie Chmielnickiego (1648-1657). Hetman Bohdan Chmielnicki dowodził siłami kozackimi, których było 40-60 tys., zaś wojskami Rzeczypospolitej dowodził książę Jeremi Wiśniowiecki, których było znacznie mniej - 8-8,4 tys.
28 lipca 1914 - Wybuchła wojna, która zmieniła oblicze świata. Iskrą, która roznieciła lont, był zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda. Konflikt pochłonąl 10 mln żołnierzy. Jej koniec przemeblował europejski ład. Na zgliszczach odradzały się niepodległe państwa, w tym Rzeczpospolita Polska. I wojna światowa zakończyła się 11 listopada 1918 roku i toczyła się pomiędzy państwami ententy (Wielka Brytania, Francja, Rosja, Serbia, Japonia, Włochy, Stany Zjednoczone), a państwami centralnymi (Austro-Węgry, Niemcy).
29 lipca 1683 - Król Jan III Sobieski wyruszył na czele armii z Krakowa pod oblegany przez Turków Wiedeń. Bitwa miała miejsce 12 września 1683 roku.
30 lipca 1941 - W Londynie podpisano polsko-radziecki układ Sikorski-Majski, przewidujący m.in. wznowienie stosunków dyplomatycznych, amnestię dla polskich więźniów i utworzenie armii polskiej w ZSRR.
31 lipca 1944 - Dowódca AK gen. Tadeusz Bór-Komorowski wydał rozkaz rozpoczęcia 1 sierpnia Powstania Warszawskiego.
31 lipca 1939 - Stefan Starzyński został mianowany na komisarycznego prezydenta Warszawy, tj. został mianowany przez rząd, a nie wybrany przez Radę Miasta.
31 lipca 1853 - Ignacy Łukasiewicz zapalił publicznie lampy naftowe na sali operacyjnej szpitala miejskiego we Lwowie. Była to pierwsza na świecie operacja wykonana przy oświetleniu lampy naftowej. Przeprowadzono wówczas resekcję wyrostka robaczkowego niejakiemu Władysławowi Choleckiemu.
- sierpień
1 sierpnia 1520 - W Krakowie urodził się Zygmunt II August, wielki książę litewski i król Polski. Z jego inicjatywy na mocy unii lubelskiej Korona Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie połączono w jedno państwo - Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Zmarł 7 lipca 1572 roku w Knyszynie.
1 sierpnia 1944 - Wybuchło Powstanie Warszawskie. Można się spierać o zasadność powstania, ale bohaterskich powstańców należy czcić. W ten dzień jest na to czas.
2 sierpnia 1940 - Utworzono Dywizjon 303 - najsłynniejszą jednostkę w historii polskiego lotnictwa. Piloci Dywizjonu do 8 maja 1945 roku zniszczyli co najmniej 287 wrogich maszyn. 303 Dywizjon Myśliwski Warszawski im. Tadeusza Kościuszki rozformowano 11 grudnia 1946 roku.
3 sierpnia 1914 - W Krakowie została utworzona przez Józefa Piłsudskiego Pierwsza Kompania Kadrowa - zalążek Wojska Polskiego.
5 sierpnia 1461 - W Krakowie urodził się Aleksander Jagiellończyk, król Polski i wielki książę litewski. Za jego panowania sejm w Radomiu uchwalił konstytucję praw „Nihil novi”. Zmarł 19 sierpnia 1506 roku w Wilnie (Litwa).
7 sierpnia 1944 - Rozpoczęła się bitwa pod Falaise, w której brała udział 1. Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka. Po pokonaniu Niemców we Francji, wzięła udział w natarciu na Belgię i Holandię, wyzwalając wiele tamtejszych miast. Bitwa stoczona została w dniach 7-21 sierpnia 1944 roku i była częścią lądowania sił alianckich w Normandi - operacji „Overlord”.
8 sierpnia 1588 - Hiszpańska Wielka Armada poniosła klęskę pod Gravelines, walcząc z flotą angielską. Mimo znaczącego uszczerbku, flota hiszpańska nadal była silna i stanowiła poważne zagrożenie. Bitwa ta była częścią wojny hiszpańsko-angielskiej. Hiszpanie mieli dokonać desantu na tereny angielskie i dalej prowadzić działania na lądzie. Do tego celu król Filip II przeznaczył 130 okrętów, na które zaokrętowano ponad 31,5 tys. ludzi, w tym niespełna 20 tys. żołnierzy. Flota angielska składała się z 34 okrętów królewskich, które były zwrotniejsze, szybsze i mocniej uzbrojone, niż hiszpańskie. Do tego miały lepiej wyszkoloną załogę, co decydowało o szybkostrzelności dział.
9 sierpnia 1864 - W Kamionku urodził się Roman Dmowski. Polityk, minister spraw zagranicznych, współzałożyciel Narodowej Demokracji. Delegat Polski na konferencję paryską w 1919 r. i sygnatariusz traktatu pokojowego w Wersalu. Jeden z twórców Niepodległej Polski. „Jesteśmy różni, pochodzimy z różnych stron Polski, mamy różne zainteresowania, ale łączy nas jeden cel. Cel ten to Ojczyzna, dla której chcemy żyć i pracować.” Zmarł 2 stycznia 1939 roku w Drozdowie.
14 sierpnia 1385 - Na zamku w Krewie zawarto unię, która m.in. przewidywała zawarcie małżeństwa pomiędzy królem Polski Jadwigą a wielkim księciem litewskim Władysławem Jagiełłą, który miał następnie objąć polski tron.
16 sierpnia 1919 - Rozpoczęło się zbrojne wystąpienia ludności polskiej zorganizowane przez Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska mające na celu przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Do historii przeszło, jako I powstanie śląskie. Trwało do 24 sierpnia 1919 roku.
16 sierpnia 1920 - Rozpoczęło się kontruderzenie znad Wieprza skierowane na tyły bolszewickiego Frontu Zachodniego. Ofensywa zakończyła się spektakularnym zwycięstwem Polaków i przesądziła o końcowym sukcesie wojennym Polski. Kontruderzenie było częścią Bitwy Warszawskiej, stoczonej w dniach 13-25 sierpnia 1920 roku w czasie wojny polsko-bolszewickiej i było kluczowe dla odniesienia sukcesu w tej bitwie.
17 sierpnia 1629 - W Olesku (Ukraina) urodził się Jan III Sobieski herbu Janina. Król Polski od 1674 r., hetman wielki koronny od 1668 r., hetman polny koronny od 1666 r., marszałek wielki koronny od 1665 r., chorąży wielki koronny od 1656 r. Odniósł wiele świetnych zwycięstw nad Turkami. Dzięki swym wyczynom wojennym przez Turków zwany był Lwem Lechistanu, a przez chrześcijan Obrońcą Wiary. Zmarł 17 czerwca 1696 roku w Warszawie.
19 sierpnia 1587 - Zygmunt III Waza został wybrany na króla Polski.
19 sierpnia 1562 - Wojska polskie pod wodzą starosty różańskiego Stanisława Leśniowolskiego pokonały w bitwie pod Newlem wielokrotnie liczniejsze wojska rosyjskie. „Leśniowolski maiąc o nich [Moskalach] wiadomość pewną / kazał w nocy ognie szeroko niecić / aby się tym więtsze woysko nieprzyiacielowi zdało: a położył się był [na noc] w mieyscu barzo dobrym y obronnym / tak iż wodę ze dwu stron miał około siebie.” Bitwa pod Newlem była częścią wojny litewsko-rosyjskiej (1558-1570), która to z kolei była częścią ogólnoeuropejskich zmagań w ramach pierwszej wojny północnej.
20 sierpnia 1940 - Winston Churchill podczas przemówienia w brytyjskiej Izbie Gmin na temat pilotów RAF-u i innych krajów alianckich, walczących w bitwie o Anglię wypowiedział słynne słowa: „Nigdy w dziejach wojen tak liczni nie zawdzięczali tak wiele tak nielicznym”. Polscy piloci w trakcie bitwy o Anglię zniszczyli ok. 170 niemieckich samolotów (ok. 12% strat niemieckich).
21 sierpnia 1936 - Prezydent RP Ignacy Mościcki wydał dekret o utworzeniu Rejonu Umocnionego Hel. Na jego terenie wzniesiono liczne budowle przeciwlotnicze i przeciwdesantowe. Rozbudowana została także sieć kolejowa i wybudowano wojskowe magazyny.
22 sierpnia 1531 - Polska armia dowodzona przez hetmana Jana Tarnowskiego rozbiła pod Obertynem kilkukrotnie liczniesze siły mołdawskie dowodzone przez Piotra Raresza. Po zwycięskiej bitwie hetman Tarnowski triumfalnie wjechał do Krakowa prowadząc jeńców, zdobyte chorągwie i działa.
23 sierpnia - Europejski Dzień Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu. Obchodzony w rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow celem upamiętnienia ofiar zniewolenia, masowych deportacji i eksterminacji, popełnionych w ramach aktów agresji stalinizmu i nazizmu. Proklamowany przez Parlament Europejski 23 września 2008 roku.
28 sierpnia - Święto Lotnictwa Polskiego. Obchodzone jest w rocznicę zwycięstwa kpt. pil. Franciszka Żwirki i inż pil. Stanisława Wigury w międzynarodowych zawodach samolotów turystycznych Challenge w 1932 r. Obchodzone jest na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej z 1993 r., podpisanej przez prezydenta Lecha Wałęsę. Jest wspólnym świętem lotnictwa cywilnego, wojskowego oraz przemysłu lotniczego.
30 sierpnia 1579 - Podczas I wojny polsko-rosyjskiej wojska polskie pod wodzą króla Stefana Batorego zajęły Płock. Twierdza padła w 20 dni. Oblężenie Płocka rozpoczęło się 11 sierpnia, a zwycięstwo w dużej mierze jest zasługą piechoty wybranieckiej i drewnianej budowy twierdzy, która to bez problemu zajmowała się od pocisków zapalających.
31 sierpnia 1920 - Pod Komarowem polska 1 Dywizja Jazdy pokonała w trakcie wojny polsko-bolszewickiej 1 Armię Konną. Była to największa bitwa konnicy tej wojny, jednocześnie stanowiąca jeden z momentów zwrotnych wojny. Na pamiątkę tego zwycięstwa obchodzone jest Święto Kawalerii Polskiej. W bitwie rozbita została osławiona Konarmia Budonniego, a po obu stronach starło się ok. 20 tys. konnych.
- wrzesień
1 września 1939 - Chwała i cześć obrońcom ojczyzny! Rocznica wybuchu II wojny światowej. O 4.45 rozpoczął się atak niemieckiego pancernika Schleswig-Holstein na placówkę Wojskowej Składnicy Tranzytowej, rozpoczynając tym samym pierwszą bitwę II wojny światowej. Obrońcy Westerplatte, mimo przeważających sił wroga, bronili się do 7 września. 1 września bronili się także bohaterscy Obrońcy Poczty Polskiej. Tragedia pierwszych dni września 1939 r. nieodłącznie wiąże się również z budynkiem Victoriaschule, gdzie hitlerowcy przewieźli przedstawicieli Polonii Gdańskiej. Szacuje się, że liczba aresztantów sięgała nawet 3 tys. osób.
1 września 1015 - Bolesław Chrobry stojący na czele wojsk polskich odniósł miażdżące zwycięstwo nad wojskami niemieckimi w bitwie pod Budziszynem w czasie wyprawy cesarza Henryka II Świętego na Polskę.
2 września 1939 - Samolot typu PZL.23 Karaś z 21 Eskadry Bombowej zbombardował fabrykę chemiczną w Oławie (Ohlau). Samolot zrzucił osiem bomb, po czym wrócił na terytorium Rzeczypospolitej. Było to pierwsze bombardowanie terytorium Niemiec w czasie II wojny światowej.
7 września 1956 - W Chorzowie urodził się Ryszard Riedel, legendarny lider kultowej grupy Dżem. Zmarł 38 lat później na skutek uzależnienia od narkotyków, w Chorzowie 30 lipca 1994 roku.
7 września 1943 - W Warszawie żołnierze AK dokonali udanego zamachu na Franza Bürkla, znanego z sadyzmu i mordowania dla przyjemności zastępcę komendanta więzienia na Pawiaku. Wyrok wykonał 1 pluton kompanii „Agat” Kedywu Komendy Głównej AK.
7 września 1939 - Rozpoczęła się obrona Wizny, bitwy określanej mianem „Polskich Termopili”. Ok. 720 polskich żołnierzy pod dowództwem kpt. Władysława Raginisa stawiało heroiczny opór wielokrotnie liczniejszym (ok. 30 tys.) siłom niemieckim XIX Korpusu Pancernego, dowodzonego przez gen. Heinza Guderiana. Raginis mimo, iż brak było szans na zwycięstwo walczył do końca, a zamiast niewoli wybrał samobójstwo. W 2012 r. pośmiertnie został awansowany do stopnia majora. Obrona Wizny trwała od 8 do 11 września 1939 roku. Dowódca odcinka, kpt. Raginis bronił się do końca w schronie nr 6 w rejonie Strękowej Góry, gdzie popełnił samobójstwo (rozerwał się granatem). Szwedzki zespół Sabaton poświęcił tym wydarzeniom utwór pt. ”40:1”.
8 września 1968 - Ryszard Siwiec, żołnierz AK, filozof (Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie), księgowy z Przemyśla, dokonał samospalenia na znak protestu przeciw inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację. Miało to miejsce w czasie ogólnokrajowych dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie, w obecności przywódców PZPR, dyplomatów i ok. 100 tys. widzów.
8 września 1514 - Siły polsko-litewskie pokonały pod Orszą liczące nawet 80 tys. wojska moskiewskie pod wodzą Iwana Czeladnina. Hetman Konstanty Ostrogski za to świetnie rozegrane zwycięstwo doczekał się przydomku Scypion Ruski.
8-9 września 1698 - Hetman polny koronny Feliks Kazimierz Potocki pokonał Tatarów w bitwie pod Podhajcami, która uchodzi za ostatnią zwycięską bitwę polskiego wojska nad Tatarami.
12 września 1683 - Pod Wiedniem wojska polsko-autriacko-niemieckie pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego rozgromiły armię Imperium Osmańskiego. Pokonani Osmani przeszli do defensywy i przestali stanowić zagrożenie dla chrześcijańskiej Europy. Walka o przeniesienie Islamu w głąb kontynentu nie powiodła się.
15 września 1916 - Pod Sommą po raz pierwszy na polu bitwy wykorzystano czołgi. Szarża brytyjskich Mark I na niemieckie pozycje stała się początkiem rozwoju nowej broni. Ich atak nie tylko zaskoczył przeciwnika, ale również spowodował kilkunastokilometrową wyrwę w jego froncie. Bitwa nad Sommą była największą bitwą I wojny światowej, która pochłonęła ponad milion ofiar, stoczona została w okresie 1 lipca - 18 listopada 1916 roku nad rzeką Sommą w północnej Francji, pomiędzy wojskami brytyjskimi i niemieckimi.
17 września 1939 - ZdRadziecka napaść. O świcie ZSRR bez określonego w prawie międzynarodowym wypowiedzenia wojny dokonało zbrojnej napaści na Polskę. W dniu 20 września 1939 roku, na wschód od Brześcia spotkali się żołnierze obu okupantów.
18 września 1490 - Król Czech Władysław II Jagiellończyk został koronowany w katedrze w Székesfehérvár na króla Węgier i Chorwacji. Był synem polskiego króla Kazimierza Jagiellończyka. Tym samym Jagiellonowie panowali w Europie Środkowej.
18 września 1939 - Załoga internowanego w Tallinie polskiego okrętu podwodnego ORP „Orzeł” brawurowo uciekła z Estonii i przedostała się do Anglii, gdzie następnie walczył po stronie Aliantów. Na ostatni patrol okręt wypłynął z Rosyth 23 maja 1940 roku o godz. 23.00, zaś ostatnia zmiana rozkazów nastąpiła 5 czerwca. Gdy okręt nie pojawił się w porcie w ciągu dwóch dni i nie było z nim łączności, z dniem 11 czerwca 1939 roku został przez KMW uznany za zaginiony. Nie są znane dokładna data, miejsce i przyczyna jego zaginięcia. Polska Marynarka Wojenna nie ustaje w poszukiwaniach wraku ”Orła”, mimo faktu, że Brytyjczycy po zakończeniu wojny utajnili dane o zatonięciu okrętu na 50 lat, a następnie przedłużyli o kolejne 50 lat.
19 września 1940 - Rotmistrz Witold Pilecki dobrowolnie dał się aresztować Niemcom w ulicznej łapance na Żoliborzu, w kamienicy na ul. Wojska Polskiego 40. Do obozu dostał się jako Tomasz Serafiński. Do Auschwitz trafił w nocy z 20 do 21 września, gdzie otrzymał numer 4859. Zrobił to, by dostać się w celach wywiadowczych do obozu KL Auschwitz. Współorganizował w nim także obozową konspirację - Związek Organizacji Wojskowych (ZOW). Z obozu uciekł w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku. O niemieckich zbrodniach mówią m.in. pisane przez rotmistrza noty i raporty o Holocauście.
20 września 1580 - 2500 polskiej jazdy pod komendą Janusza Zbaraskiego rozbiło pod Toropcem 4000 doborowej kawalerii rosyjskiej. Do niewoli trafili dwaj rosyjscy wojewodowie Dmitrij Czeremisow i Grigorij Naszczokin. To starcie było jednym z elementów zwycięskiej dla Polski wojny z Rosją (1577-1582).
20-26 września 1920 - Rozpoczęła się bitwa niemeńska, która umożliwiła armii II RP na ostateczne przejęcie inicjatywy w wojnie polsko-rosyjskiej. Wywarła korzystny dla Polski wpływ na przebieg pokojowych rokowań w Rydze. Siły bolszewickie poniosły dotkliwe straty. W bitwie nad Niemnem siły dwóch polskich armii liczyły ok. 67 tys. żołnierzy i 432 działa. W bitwie tej wykorzystano również lotnictwo. Bitwa była przełomowa choćby z tego względu, że od tego momentu trudno mówić o Armii Czerownej, a co najwyżej - o jej niedobitkach. Dzięki takiemu zakończeniu tej bitwy, możliwe było podpisanie korzystnego dla Polski traktatu ryskiego. Polska otrzymała (odzyskała) 114 tys. km² i ok. 4 mln ludności ponad tzw. linię Curzona. Granica II RP oparta o Dźwinę, Dzisnę, błota Polesia i linię Zbrucza na południowym wschodzie odpowiadała w przybliżeniu granicom Polski sprzed III rozbioru.
21 września 1944 - W trakcie operacji „Market Garden” nastąpił desant polskiej 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej w holenderskiej miejscowości Driel. Operacja, która miała umożliwić Aliantom ominięcie linii Zygfryda i w efekcie szybsze zakończenie wojny, zakończyła się niepowodzeniem. Operacja „Market Garden” trwała w okresie 17-25 września 1944 roku na terenie okupowanej Holandii.
22 września 1980 - W wyniku wydarzeń i strajków z sierpnia 1980 r. założono Niezależne Zrzeszenie Studentów, będące studenckim odpowiednikiem „Solidarności”.
23 września 1492 - Jan I Olbracht został koronowany na Wawelu na króla Polski. Tron objął po swoim ojcu Kazimierzu Jagiellończyku. Uznaje się, że za jego panowania po raz pierwszy zebrał się polski parlament dwuizbowy. Panował do 17 czerwca 1501 roku. W okresie 1491-1498 był księciem głogowskim.
25 września 1604 - Polskie oddziały pod wodzą Jana Karola Chodkiewicza pokonały pod Białym Kamieniem (Estonia) kilkukrotnie liczniejsze siły szwedzkie, dowodzone przez Arvida Stålarma i hiszpańskiego najemnika Alonzo Cacho de Canuta. Husaria rozbiła rajtarię, a Szwecja straciła kilka tysięcy żołnierzy. Bitwa odbyła się podczas wojny polsko-szwedzkiej 1600-1611.
26 września 1908 - Organizacja Bojowa PPS, w tym czterech przyszłych premierów Polski (J. Piłsudski, W. Sławek, A. Prystor i T. Arciszewski) napadło i obrabowało rosyjski pociąg przewożący pieniądze z Kongresówki do Sankt Petersburga. Napad miał miejsce na stacji Bezdany niedaleko Wilna. Przejęto 200 812 rubli i 61 kopiejek, które wykorzystano na powstające w Galicji polskie organizacje wojskowe (Związek Walki Czynnej), spłatę zadłużenia i wsparcie uwięzionych towarzyszy i ich rodzin. Część została przeznaczona do utworzenia organizacji strzeleckich.
27 września 1331 - Wojskom Władysława Łokietka udało się pod Płowcami zatrzymać marsz armii krzyżackiej na Brześć i zmusić ją do odwrotu do Torunia. Wojskami krzyżackimi dowodzili komtur krajowy chełmiński Otto von Lauterberg, marszałek zakonu Dietrich von Altenburg, wielki komtur Otto von Bonsdorf. Historycy podkreślą przede wszystkim pozytywny wpływ tego starcia na morale Polaków.
27 września 1605 - Dzięki zaskoczeniu wroga i przewadze taktycznej polskie wojska pod dowództwem Jana Karola Chodkiewicza rozbiły pod Kircholmem znacznie silniejsze siły szwedzkie. Husaria triumfowała, a król szwedzki Karol IX Sudermański ledwo uszedł z bitwy cało.
- październik
4 października 1509 - Zwycięstwo wojsk polskich nad mołdawskimi w bitwie pod Chocimiem. Polaków do boju poprowadził hetman Mikołaj Kamieniecki, Mołdawianie zaś dowodzeni byli przez Kopacza. Polska jazda niepostrzeżenie zaatakowała Mołdawian od tyłu, zmuszając ich do ucieczki. Bitwa ta byla ostatnią bitwą wojny polsko-mołdawskiej, która rozpoczęła się w 1502 r., a zakończyła traktatem pokojowym w Kamieniu Podolskim 22 stycznia 1510 roku. Część wojny, okres 1504-1510, określa się ”krwawymi swatami”. Po stronie Polski walczylo 20 tys. żołnierzy.
6 października 1289 - Urodził się Wacław III król Czech (1305-1306), Węgier i Chorwacji (1301-1305) i niekoronowany władca Polski (1305-1306). Przez historyków obarczany jest upadkiem dynastii Przemyślidów, czy podzielacie to zdanie? Wszak ten młody i wykształcony polityk zastał swoje dziedzictwo już jako mocno chwiejące się. Zmarł 4 sierpnia 1306 roku w Ołomuńcu.
7 października 1571 - Bitwa morska pod Lepanto (Morze Jońskie). Wojska chrześcijańskiej Ligi Świętej pokonały Imperium Osmańskie. Okrętami Ligi dowodził Juan de Austria, zaś Imperium Osmańskiego - Ali Pasza. W skąłd Ligi Świętej wchodziły następujące państwa: Hiszpania, Republika Wenecka, Państwo Kościelne, Republika Genui, Księstwo Sabaudii-Piemontu, Zakon Maltański. Siły po stronie Imperium stanowiło 230 galer i 56 innych okrętów, oraz 16 tys. żołnierzy. Z kolei po stronie Ligi: 208 galer, 108 innych okrętów, 12 tys. marynarzy, 20 tys. żołnierzy piechoty. Straty zaś to: 30 tys. zabitych i rannych, 137 okrętów zdobytych i 50 okrętów zatopionych. Po stronie ligi było to 9 tys. zabitych i 12 galer straconych. Bitwa ta była jedną z najkrwawszych bitew morskich w dziejach świata.
9 października 2016 - W Warszawie w wieku 90 lat zmarł reżyser Andrzej Wajda. Był twórcą dzieł takich jak: „Popiół i Diament”, „Człowiek z żelaza”, „Człowiek z marmuru”, „Ziemia obiecana”, „Kanał”, „Pan Tadeusz” i „Katyń”. W 2000 r. otrzymał Oskara za całokształt twórczości.
9 października 1610 - Polskie chorągwie pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego wkroczyły na moskiewski Kreml, a miejska mennica rozpoczęła bicie srebrnych kopiejek z wizerunkiem cara Władysława IV Wazy. Polskie sztandary, jako jedyne pochodzące z Europy, zatrzepotały nad rosyjską stolicą.
9 października ???? - Polskie oddziały pod wodzą Stefana Chmielnickiego i przy pomocy Kozaków zaporoskich pokonały pod Białą Cerkwią przeważające siły Chanatu Krymskiego, które chciały dokonać łupieżczego ataku na ziemie ukraińskie.
10 października 1410 - Zwycięstwo wojsk polskich nad krzyżackimi w bitwie pod Koronowem (pod wsią Wilcze), toczącej sięw czasie Wielkiej wojny z zakonem krzyżackim (1409-1411). Wojskami zakonu krzyżackiego dowodził Michał Küchmeister von Sternberg, a wojskami polskimi, Sędziwoj z Ostroroga i Piotr Niedźwiedzki. Cztery miesiące później podpisano pokój toruński kończący wojnę z zakonem krzyżackim.
14 października 1942 - Powstała Ukraińska Powstańcza Armia, która była zbrojną formacją założoną przez frakcję banderowską Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Działała głównie na Wołyniu, w Galicji Wschodniej i na terenach na zachód od linii Curzona. Członkowie UPA dopuścili się zbrodni ludobójstwa na polskim narodzie - rzezi wołyńskiej. Do dziś nie rozliczono sprawców tego mordu, a dodatkowo tego dnia na Ukrainie obchodzi się święto państwowe Dzień Obrońców Ukrainy.
14 października 1864 - We wsi Strawczyn (obecnie Województwo Świętokrzyskie) urodził się Stefan Żeromski herbu Jelita, wybitny polski prozaik, publicysta i dramaturg. Autor dzieł takich jak: „Syzyfowe prace”, „Popioły”, „Przedwiośnie” czy „Ludzie Bezdomni”. Publikował pod pseudonimami „Maurycy Zych”, „Józef Katerla” oraz „Stefan Iksmoreż”. Zmarł 20 listopada 1925 roku w Warszawie.
15 października 1959 - Agent KGB Bohdan Staszyński specjalnym pistoletem rozpylającym cyjanek zamordował w Monachium Stepana Banderę, ukraińskiego nacjonalistę, odpowiedzialnego za ludobójstwo dokonane na polskiej ludności cywilnej na Wołyniu i w Galicji Wschodniej.
16-19 października 1813 - Zakończyła się bitwa pod Lipskiem, zwana „bitwą Narodów”. Armia Napoleona została pokonana przez antyfrancuską koalicję (Austria, Prusy, Rosja i Szwecja). W trakcie bitwy poległ Józef Poniatowski, jedyny cudzoziemiec z tytułem Marszałka Francji, będącym jednym z dowódców wojsk francuskich. Była to najcięższa bitwa Napoleona i jednocześnie jego najcięższa porażka. W bitwie po stronie Francji walczyło 175 tys. żołnierzy i 700 dział, zaś po stronie koalicji - 360 tys. żołnierzy i 1500 dział. Straty po obu stronach wyniosły po ok. 70 tys. żołnierzy.
19-20 października 1595 - Rozpoczęła się bitwa pod Cecorą, stoczona pomiędzy Rzeczpospolitą a Imperium Osmańskim. Wojska pod wodzą Jana Zamoyskiego rozbiła kilkukrotnie większe siły tureckie Gazi II Gireja. Rzeczypospolita wystawiła ok. 5 tys jazdy, ponad 2 tys. piechoty i kilka dział. Turkowie dysponowali ok. 25 tys. żołnierzy. Efektem wyprawy było wycofanie Turków z Mołdawii.
20 października 1677 - We Lwowie urodził się Stanisław Bogusław Leszczyński herbu Wieniawa. Dwukrotnie wybierany na króla Polski (1704 i 1733 r.), dwukrotnie tracił koronę na rzecz Sasów (1709 i 1736 r.). Ostatecznie dzięki królowi Francji otrzymał w dożywocie księstwa Bar-le-Duc i Lotaryngię (1738-1766), w których zasłynął jako dobry gospodarz oraz mecenas sztuki. Był wolnomularzem, starostom nowodworskim w 1701 i 1703 r. Zmarł 23 lutego 1766 roku w Lunéville (Francja).
21 października 1671 - W bitwie pod Kalnikiem (Ukraina) hetman wielki koronny Jan Sobieski rozgromił wojska kozacko-tatarskie, idące na odsiecz obleganemu przez Polaków Kalnikowi. Miało to miejsce podczas wojny polsko-kozacko-tatarskiej 1666-1671.
21 października 1578 - W bitwie pod Kiesią połączone siły polsko-szwedzkie pod dowództwem Andrzeja Sapiehy rozbiły wojska rosyjskie. Do niewoli wzięto kilku bojarów, kilkanaście dział i liczne konie. Był to jeden z nielicznych w historii sojuszy polsko-szwedzkich. Była to jedna z bitew, znanych jako bitwy pod Kiesią, stoczonych podczas Wojen Inflandzkich w latach 1577-1578. Po stronie wojsk sprzymierzonych walczyło 5,5-6 tys, żołnierzy.
28 października 1999 - Leszek Cichy, jako pierwszy Polak i 57. osoba na świecie zdobył Koronę Ziemi, czyli najwyższe szczyty poszczególnych kontynentów.
29 października 1611 - Wzięty do niewoli car Rosji Wasyl IV Szujski złożył w Warszawie, wraz z braćmi, hołd królowi Zygmuntowi III Wazie. „Zebrany w sejmie naród polski był naówczas świadkiem widowiska, dawnym tylko Rzymianom znanego. Zwycięski hetman wjeżdżał w triumfie, stojąc na wyniosłym wozie, mając koło siebie pojmanego cara Wasila i dwóch braci jego.” Wydarzenie znane w historii również jako Hołd Szujskich, czy też Hołd Ruski.
29 października 1824 - W Nowym Wiśniczu urodził się Juliusz Fortunat Kossak herbu Kos, polski malarz, rysownik i ilustrator. Specjalizował się w malarstwie historycznym, ze szczególnym uwzględnieniem koni. Był jednym z współtwórców Muzeum Narodowego w Krakowie. Zmarł 3 lutego 1899 roku w Krakowie.
31 października 1517 - Marcin Luter ogłosił swoje 95 tez wzywając do dysputy nad nimi. Wedle utrwalonej tradycji swoje tezy przybił na drzwiach kościoła w Wittenberdze. Rozpoczynając tym samym reformację mającą na celu odnowę chrześcijaństwa.
31 października 1929 - Marszałek Sejmu RP Ignacy Daszyński odmówił rozpoczęcia posiedzenia sesji budżetowej z powodu obecności w gmachu parlamentu około 100-osobowej grupy uzbrojonych oficerów towarzyszących ministrowi spraw wojskowych Józefowi Piłsudskiemu.
31 października 1940 - Zakończyła się bitwa o Anglię. W walkach uczestniczyło 144 polskich pilotów, którzy zestrzelili ok. 170 niemieckich samolotów. Polski Dywizjon 303 dokonał 126 zestrzeleń, co czyni go najskuteczniejszą jednostką biorącą udział w walkach o niebo nad Albionem.
31 października 1424 - Urodził się Władysław III Warneńczyk, król Polski (od 1434 r.) i Węgier (od 1440 r.). Za jego panowania zawarto pokój w Brześciu Kujawskim (1435 r.), który zakończył wojnę polsko-krzyżacką. W 1443 r. wypowiedział wojnę Turcji, niespełna 2 miesiące po podpisaniu zerwał rozejm w Segedynie i za namową legata papieskiego ruszył w kierunku terytorium tureckiego. Decydujące starcie miało miejsce pod Warną, gdzie zginął 10 listopada 1444 roku. Jego ciała nigdy nie odnaleziono, przez co z jego śmiercią wiąże się wiele legend, w tym o cudownym ocaleniu.
- listopad
1 listopada 1918 - Z połączenia harcerskich hufców z terenów trzech zaborów powstał Związek Harcerstwa Polskiego, będący największą polską organizacją harcerską. ZHP jest ogólnopolskim, patriotycznym stowarzyszeniem należącym do światowego ruchu skautowego. Jest organizacją otwartą i apolityczną. Jednak ZHP to nie tylko organizacja, to przede wszystkim ruch społeczny kształtujący postawy i charaktery. Wspieramy wychowanie dzieci i młodzieży zgodnie z harcerskimi wartościami, takimi jak: patriotyzm, braterstwo, przyjaźń, służba, wiara, praca, sprawiedliwość, wolność i pokój.
1 listopada 1709 - Król August II Mocny ustanowił Order Orła Białego. Najwyższe odznaczenie państwowe Rzeczypospolitej Polskiej. Nadawany jest za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny. Nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych.
2 listopada 1925 - W środkowych arkadach kolumnady Pałacu Saskiego Warszawie został odsłonięty Grób Nieznanego Żołnierza, którego twórcą był Stanisław Kazimierz Ostrowski. W tym dniu złożono do niego zwłoki bezimiennego żołnierza, sprowadzone z Cmentarza Obrońców Lwowa. „Dnia 2 XI 1925 roku zostały złożone w tem miejscu zwłoki nieznanego żołnierza polskiego przeniesione z wybranego losem pobojowiska lwowskiego.”
2 listopada 1660 - Polskie wojska w bitwie pod Cudnowem na żytomierszczyźnie pokonały siły rosyjskie Wasyla Szeremietiewa. Armią Rzeczpospolitej dowodzili Stanisław Potocki i Jerzy Lubomirski. Bitwa stoczona została w dniach 14 października - 2 listopada 1660 roku i była jedną z bitew wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667.
3 listopada 1920 - W Drohobyczu (Ukraina) urodził się Maciej Aleksy Dawidowski, ps. „Alek”. Instruktor harcerski, członek Szarych Szeregów, inicjator akcji w ramach małego sabotażu. Zasłynął m.in. zdjęciem niemieckiej tablicy z monumentu Mikołaja Kopernika w Warszawie. Jeden z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”. Zginął 30 marca 1943 roku na skutek postrzału w trakcie akcji pod Arsenałem. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Orderu Virtuti Militari V klasy.
4 listopada 1661 - W trakcie wojny polsko-rosyjskiej 1654-1667, w bitwie pod Kuszlikami polskie wojska dowodzone przez Jana Kazimierza i regimentarza Stefana Czarnieckiego rozbiły rosyjską armię Iwana Chowańskiego. Rosjanie stracili wszystkie 18 dział.
7 listopada 1531 - Hetman wielki koronny Jan Amor Tarnowski wjechał triumfalnie do Krakowa z jeńcami i łupami po wielkim zwycięstwie nad Mołdawianami w bitwie pod Obertynem podczas wojny o Pokucie.
7 listopada 1867 - W Warszawie urodziła się Maria Skłodowska-Curie, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla. Prekursorka radiochemii, opracowała teorię promieniotwórczości, techniki rozdzielania izotopów promieniotwórczych oraz odkryła dwa pierwiastki: rad i polon. Jedyna kobieta dwukrotnie nagrodzona Noblem. Jest też jedyną kobietą pochowaną w paryskim Panteonie. Również jako jedyna kobieta w 1911 r. wzięła udział w konferencji Solvaya, gdzie spotkała się innymi sławami, takimi jak Max Planck, Albert Einstein, Paul Langevin, Ernest Rutherford, Ernest Solvay, Hendrik A. Lorentz. W 1914 r. założyła Instytut Radowy w Paryżu. Z jej inicjatywy w 1932 r. powstał Instytut Radowy w Warszawie. Zmarła 4 lipca 1934 roku w Sancellemoz (Francja), najprawdopodobniej na skutek choroby popromiennej.
7 listopada 1602 - Papież Klemens VIII wydał bullę kanonizacyjną Kazimierza Jagiellończyka, syna Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Jest patronem Polski, Litwy i Radomia. Atrybutami świętego są dwie skrzyżowane buławy, herb Jagiellonów, Matka Boska Ostrobramska oraz szarfa z tytułem hymnu znalezionego w trumnie. Bulla ta jest kopią bulli wydanej w 1521 r. przez papieża Leona X, a przekazanej biskupowi płockiemu Erazmowi Ciołkowi, który zmarł podczas zarazy w 1522 r., zaś dokumenty zaginęły. Dopiero Zygmunt III Waza postarał się o nowe.
7 listopada 1806 - Wybuchło powstanie wielkopolskie, organizowane przez Jana H. Dąbrowskiego podczas wkraczania armii francuskiej do Wielkopolski, a skierowane przeciwko Prusom. Zakończyło się kapitulacją Królewca 15 czerwca 1807 roku, w następstwie której podpisano traktat tylżycki, na podstawie którego powstało Księstwo Warszawskie. Jedno z niewielu udanych polskich powstań. Stanowiło jedną z podstaw dla utworzenia Księstwa Warszawskiego. Powstanie stanowiło ważną przesłankę do utworzenia Księstwa Warszawskiego.
8 listopada 1620 - Koalicja z katolickimi Habsburgami na czele pokonała pod Białą Górą (Praga, Czechy) siły czeskich protestantów. Zwycięzcy po wojnie rozpętali krwawy terror, co doprowadziło do wyludnienia Czech. Bitwa uznawana za największą porażkę w historii tego państwa. Czechy z monarchii elekcyjnej zostały przekształcone w monarchię dziedziczną, językiem urzędowym został niemiecki, a protestantyzm stał się religią zakazaną. To jedna z tych bitew, która wyraźnie zmieniała bieg historii i determinowała losy danego państwa na długie lata, a nawet wieki.
8 listopada 1632 - Sejm elekcyjny wybrał Władysława IV Wazę na króla Polski. Król pokonał rosyjskie wojska pod Smoleńskiem, a wojnę zakończył korzystnym dla Polski pokojem polanowskim. Za jego panowania odparto także turecki najazd Abazy paszy, a ze Szwecją podpisano rozejm w Sztumskiej Wsi. Zmarł przedwcześnie, uważany za jedno z najlepszych władców elekcyjnych.
9 listopada 1989 - W nocy z 9 na 10 listopada rozpoczęto burzenie wybudowanego w 1961 r. Muru Berlińskiego. Był jednym z symboli zimnej wojny i podziału Niemiec na dwa kraje - RFN i NRD - dwie strefy wpływów: zachodnią (USA) i wschodnią (ZSRR).
9 listopada 1939 - Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski w uznaniu bohaterskiego, wytrwałego męstwa dowiedzionego przez ludność stołecznego miasta nadał Warszawie order Virtuti Militari V klasy. „W uznaniu bohaterskiego, wytrwałego męstwa dowiedzionego przez ludność stołecznego miasta Warszawy w obronie przeciw najazdowi niemieckiemu, w zgodzie z uchwałą Rady Ministrów R. P. z dnia 9 X 1939r. (...) nadaję Krzyż Srebrny Orderu Wojennego „Virtuti Militari” V klasy miastu stołecznemu Warszawie.” Order ma swoje odzwierciedlenie w herbie miasta.
10 listopada 1444 - W bitwie pod Warną (Bułgaria) turecka armia pod dowództwem Murada II pokonała chrześcijańskie wojska pod dowództwem Władysława III Warneńczyka, króla Polski i Węgier, który najprawdopodobniej poległ w boju, jednakże po bitwie nie odnaleziono ani jego ciała, ani zbroi. Siły polskie liczyły 16-18 tys. żołnierzy, zaś tureckie - 50-60 tys. Straty to: 5 tys. zabitych po polskiej stronie, zaś 7 tys. - po stronie tureckiej.
11 listopada 1673 - W bitwie pod Chocimiem wojska polskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego pokonały Turków pod komendą Husejna Paszy.
12 listopada 1948 - Biskup Stefan Wyszyński, ordynariusz lubelski otrzymał nominację na arcybiskupa gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski. Funkcję tę piastował do 1981 r.
13 listopada 1924 - Władysław Reymont został ogłoszony laureatem Nagrody Nobla za powieść „Chłopi”.
14 listopada 1918 - Rada Regencyjna dokonała swojego rozwiązania i przekazała władzę Naczelnemu Dowódcy Józefowi Piłsudskiemu. Ten wydał tego samego dnia dekret, w którym zapowiadał zwołanie Sejmu Ustawodawczego, obejmującego ziemie wszystkich zaborów. W dekrecie odrodzone państwo zostało oficjalne nazwane Republiką Polską.
15 listopada 1947 - Słynny niedźwiedź Wojtek został przekazany do ogrodu zoologicznego w stolicy Szkocji Edynburgu. Podobno dawni koledzy z kompanii wielokrotnie odwiedzali niedźwiedzia w jego nowym miejscu pobytu często w nocy, przekraczając ogrodzenie (za wiedzą dyrekcji). Niedźwiedź został odkupiony przez żołnierzy polskich 22 Kompanii Zaopatrywania Artylerii w Iranie w 1942 r. Brał udział w walkach pod Monte Cassino, zaś po wojnie trafił wraz z jednostką do Glasgow, gdzie jednostka została przeniesiona. Po demobilizacji postanowiono oddać misia do ogrodu zoologicznego w Edynburgu. Kombatant, kapral 22 Kompanii Zaopatrzenia Artylerii Wojtek umiera 2 grudnia 1963 roku w wieku 22 lat w tymże ogrodzie zoologicznym.
16 listopada 1918 - Józef Piłsudski nadał depeszę notyfikująca powstanie Państwa Polskiego.
16 listopada 1611 - Przed kościołem św. Anny w Warszawie elektor brandenburski Jan Zygmunt Hohenzollern złożył hołd lenny królowi Zygmuntowi III Wazie.
17 listopada 1370 - Ludwik Węgierski w katedrze wawelskiej został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię na króla Polski.
18 listopada 1489 - Na zamku w Radomiu wielki mistrz zakonu krzyżackiego Johann von Tieffen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi.
19 listopada 1765 - Król Stanisław August Poniatowski otworzył przy ul. Królewskiej w Warszawie pierwszą scenę publiczną, która była zalążkiem pierwszego stałego zawodowego publicznego teatru polskiego.
20 listopada 1783 - Jean-François Pilâtre de Rozier i markiz François Laurent d’Arlandes odbyli nad Paryżem pierwszy swobodny lot balonem.
20 listopada 1648 - Jan II Kazimierz Waza został wybrany na króla Polski na skutek trwającej sześć miesięcy wolnej elekcji.
20 listopada 1470 - W trakcie Sejmu w Piotrkowie wielki mistrz krzyżacki Henryk Reffle von Richtenberg złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi.
22 listopada 1918 - Na mocy swojego dekretu Józef Piłsudski objął urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa, najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego.
22 listopada 1920 - Józef Piłsudski nadał miastu Lwów Order Virtuti Militari. „Za zasługi położone dla polskości tego grodu i jego przynależności do Polski, mianuję miasto Lwów kawalerem krzyża VIRTUTI MILITARI”.
23 listopada 1619 - Polscy lisowczycy pod dowództwem Walentego Rogowskiego pokonali pod Humiennem (Słowacja) wojska Siedmiogrodu pod komendą Jerzego Rakoczego. Lisowczycy szli z odsieczą oblężonemu przez armię Gabora Bethlena Wiedniowi w sile 10 tys., zaś korpus Rakoczego stanowili żołnierze w sile 7 tys.
24 listopada-22 grudnia 1947 - Przed polskim Najwyższym Trybunałem Narodowym w Krakowie rozpoczął się pierwszy proces oświęcimski. Oskarżono w nim 40 byłych członków załogi niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W stosunku do 23 orzeczono karę śmierci.
25 listopada 1177 - Król Jerozolimy Baldwin IV Trędowaty (16-letni) i książę Antiochii Renald z Châtillon pokonali wojska egipskich Ajjubidów pod wodzą Saladyna w bitwie pod Montgisard. Wojsk chrześcijan było zdecydowanie mniej, niż egipcjan.
25 listopada 1764 - W Warszawie arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Władysław Łubieński koronował na króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego.
27 listopada 1915 - W Kodymie (Ukraina) urodził się Stanisław Skalski. As polskiego lotnictwa. Oficjalnie podczas II wojny światowej zaliczono mu zestrzelenie 18 i 11/12 samolotów oraz 2 prawdopodobnie. Brał udział w walkach powietrznych nad Anglią, Maltą i Afryką Północną w 501 Dywizjonie Myśliwskim RAF. Dowodził Dywizjonem 306, 316 i 317, ale również Polskim Zespołem Mysliwskim w Tunezji, zwanym też „Cyrkiem Skalskiego” i Dywizjonem 601 na Malcie. Brał udział w kampanii wrześniowej, bitwie o Anglię, kampanii w Tunezji i lądowaniu w Normandii. W służbie był w latach 1935-1972. Zmarł 12 listopada 2004 roku w Warszawie.
28 listopada 1918 - „Z dniem 28 listopada 1918 roku rozkazuję utworzyć marynarkę polską, mianując jednocześnie pułkownika marynarki Bogumiła Nowotnego, szefem Sekcji Marynarki Wojennej przy Ministerstwie Spraw Wojskowych”. Józef Piłsudski.
28 listopada 1918 - Dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego kobiety w Polsce uzyskała prawa wyborcze. „Wyborcą do Sejmu jest każdy obywatel Państwa bez różnicy płci” oraz „Wybieralni do Sejmu są wszyscy obywatele (lki) państwa posiadający czynne prawo wyborcze”.
28 listopada 1627 - Zwycięstwo floty polskiej nad szwedzką w bitwie pod Oliwą, mająca jednak miejsce na redzie Gdańska. Funkcję admirała polskiej floty sprawował Arend Dickmann, a okręt admiralski nosił nazwę „Rycerz Święty Jerzy”. Dowódcą wojsk szwedzkich był Nils Göransson Stiernsköld. Siły polskie stanowiły 10 okrętów różnej wielkości, 179 dział i 1160 żołnierzy i marynarzy. Z kolei po stronie Szwecji walczyło 6 okrętów różnej wielkości, 140 dział i 700 żołnierzy i marynarzy. Straty polskie to 47 ludzi, zaś szwedzkie to: 2 galeony zdobyte lub zatopione, 304 ludzi i 46 jeńców.
29 listopada 1936 - Zwodowano stawiacz min ORP „Gryf”. Największy bojowy okręt Marynarki Wojennej II RP. Budowany był w okresie 1934-1938 we Francji w stoczni Chantiers et Ateliers Augustin Normand. Długość okrętu to 103 m, szerokość 14 m. Był największym bojowym okrętem Marynarki Wojennej II RP.
29 listopada 1830 - W nocy z 29/30 listopada 1830 roku w Warszawie wybuchło powstanie listopadowe. Zapoczątkowali go słuchacze Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie. „Kiedy Naród, niegdyś wolny i potężny, nadmiarem niedoli zmuszonym się widzi uciec do ostatniego z praw swoich: do prawa odparcia siłą ucisku, winien to sobie, winien światu aby oznajmił przyczyny, które go przywiodły do popierania orężem świętej sprawy swojej. Uczuły Izby Sejmowe tę potrzebę a przystępując do rewolucji, w stolicy dnia 29. Listopada zdziałanej, i uznając ją za narodową, postanowiły krok ten usprawiedliwić w oczach Europy.” (Manifest obu izb sejmowych Królestwa Polskiego o powstaniu narodu polskiego, 20 grudnia 1830 roku). Sejm Królestwa Polskiego 25 stycznia 1831 roku uchwalił uchwałę o detronizacji Mikołaja I, pozbawiając go polskiego tronu. Powstanie trwało do 21 października 1831 roku. Zakończyło się niepowodzeniem oraz przyniosło szereg dodatkowych represji.
29 listopada 1587 - Zakończyło się nieudane oblężenie Krakowa dowodzone przez Maksymiliana Habsburga. Obroną miasta kierował Jan Zamoyski, który następnie w bitwie pod Byczyną pokonał i pojmał Habsburga. Oblężenie rozpoczęło się 14 października 1587 roku.
30 listopada 1427 - W Krakowie urodził się Kazimierz IV Jagiellończyk, wielki książę litewski i król Polski. Pokonał zakon krzyżacki w wojnie trzynastoletniej zakończonej II pokojem toruńskim. Wykupił także Malbork, zdobywając tym samym krzyżacką stolicę. Zmarł na zamku w Grodnie (Białoruś) 7 czerwca 1492 roku, spoczął w Katedrze na Wawelu.
30 listopada 1808 - Szarża trzeciego szwadronu 1. Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej, którą dowodził Jan Kozietulski przesądziła o zwycięstwie Napoleona w bitwie pod Somosierrą (Hiszpania). Otwierając tym samym cesarzowi drogę na Madryt. „On potem w Hiszpaniji, gdzie nasze ułany Zdobyły Samosiery grzbiet oszańcowany, Obok Kozietulskiego był ranny dwa razy!” — Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz”, księga XI. Szarża trwała od ośmiu do dziesięciu minut i mimo dużej różnicy poziomów - 200 m, przy wysokości 1444 m n.p.m., zakończyła się zdobyciem wąwozu i przejęciem wszystkich dział. Dowódca Hiszpanów, generał San Juan wraz z wojskiem uciekł w popłochu z pola bitwy, goniony jeszcze przez szwoleżerów. W bitwie zginęło 57 ludzi, w tym 22 polskich oficerów. Zwycięstwo to pozwoliło armii Napoleona na kontynuowanie kampanii hiszpańskiej, która zakończyła się ponownym objęciem tronu Hiszpanii przez Józefa Bonaparte.
- grudzień
1 grudnia 1415 - W Starej Brzeźnicy urodził się Jan Długosz herbu Wieniawa. Kronikarz, kanonik krakowski, dyplomata, duchowny, geograf, pierwszy heraldyk polski, dypplomata, historyk, autor dzieła Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Był również wychowawcą synów Kazimierza Jagiellończyka, posiadał także przywilej kreacji notarialnej. Zmarł w Krakowie, 19 maja 1480 roku, spoczął w Katedrze na Wawelu.
5 grudnia 1929 - Powołano Centrolew - sojusz partii centrowych i lewicowych zawiązany w celu zwalczania systemu rządów sanacji obozu Józefa Piłsudskiego. Sanacyjny rząd w następnym roku odpowiedział falą aresztowań opozycyjnych polityków, których osadzono w twierdzy brzeskiej nad Bugiem. Wśród nich był Wincenty Witos.
5 grudnia 1867 - W Zułowie (Litwa) urodził się Józef Piłsudski. Naczelnik Państwa, marszałek Polski, premier Polski, Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych, jeden z twórców wolnego i niepodległego państwa Polskiego. Zmarł 12 maja 1935 roku w Warszawie.
6 grudnia 1520 - W Wilnie (Litwa) urodziła się Barbara Radziwiłłówna. Królowa Polski‚ druga małżonka Zygmunta II Augusta, wielka księżna litweska. Zmarła w Krakowie, 8 maja 1551 roku.
8 grudnia 1529 - Zygmunt I Stary został wybrany na Sejmie walnym w Piotrkowie na króla Polski.
9 grudnia 1956 - Istniejąca od 4 lutego 1951 roku roku Sekcja Piłki Nożnej Głównego Komitetu Kultury Fizycznej została rozwiązana na swój wniosek i reaktywowano Polski Związek Piłki Nożnej.
10 grudnia 1905 - Henryk Sienkiewicz odebrał Literacką Nagrodę Nobla. Był jej szóstym laureatem. Otrzymał ją za za „wybitne osiągnięcia w dziedzinie epiki i rzadko spotykany geniusz, który wcielił w siebie ducha narodu”.
12 grudnia 1501 - Aleksander Jagiellończyk został koronowany w katedrze na Wawelu na króla Polski. Za jego panowania sejm w Radomiu uchwalił konstytucję praw „Nihil novi”.
13 grudnia 1981 - W Polsce wprowadzono stan wojenny, będący stanem nadzwyczajnym wprowadzonym na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, niezgodnie z Konstytucją PRL. W okresie jego obowiązywania z rąk milicji oraz SB zginęło co najmniej kilkadziesiąt osób. Został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, a zniesiono go 22 lipca 1983 roku.
14 grudnia 1575 - Książę Siedmiogrodu Stefan Batory został ogłoszony królem Polski i wielkim księciem litewskim. Zasłynął m.in. reformą wojska i zwycięską wojną polsko-rosyjską zakończoną w Jamie Zapolskim.
14 grudnia 1970 - Rozpoczęły się wydarzenia grudniowe - protesty robotników w Polsce w okresie 14-22 grudznia 1970 roku. Miały miejsce głównie na Wybrzeżu: w Gdyni, Gdańsku, Szczecinie i Elblągu. Zostały krwawo stłumione przez milicję i wojsko. Powodem były drastyczne podwyżki cen żywności i zubożenie społeczeństwa. W dniu 15 grudnia grupa robotników podpaliła budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gdańsku.
16 grudnia 1637 - Wojska Rzeczpospolitej dowodzone przez hetmana polnego koronnego Mikołaja Potockiego rozbiły siły kozackie pod dowództwem Pawła Pawluka w bitwie pod Kumejkami. Bitwa była częścią powstania kozackiego 1637-38, które to w wyniku tej klęski upadło.
19 grudnia 1866 - W Opocznie (Polska) urodził się Edmund Faustyn Biernacki lekarz, patolog i neurolog. Jako pierwszy zaobserwował związek pomiędzy szybkością opadania czerwonych krwinek (erytrocytów) w osoczu, a stanem organizmu (1897 r.). Badanie nazywane jest odczynem biernackiego, w skrócie OB. Zmarł 29 grudnia 1911 roku we Lwowie (Ukraina).
20 grudnia 1991 - Polska została oficjalne przyłączona do Internetu. Pierwsze komputery z dostępem do Internetu znajdowały się Krakowie, Katowicach, Toruniu i Warszawie.
21 grudnia 1944 - Gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” został oficjalnie mianowany dowódcą Armii Krajowej. Na stanowisku zastąpił gen. Tadeusza Komorowskiego. Wydał rozkaz o demobilizacji AK. Został podstępnie aresztowany przez NKWD, zginął w więzieniu na Burtykach w Moskwie (24 grudnia 1946 roku). Był ostatnim dowódcą Armii Krajowej, komendantem głównym NIE, komendantem okręgu Łódź ZWZ, cichociemnym. Siedmiokrotnie aresztowany przez NKWD (Brygidki 1941 r., Łubianka 1941 i 1945 r., Lefortowo 1941 i 1945 r., Burtyki 1945-1946 r.).
23 grudnia 1988 - Sejm PRL przyjął ustawę o działalności gospodarczej zwaną ustawą Wilczka. Ta zaledwie składająca się z 55 artykułów ustawa uznawana jest za niedościgniony wzór ustawy, dającej najwięcej wolności gospodarczej polskim przedsiębiorcom. Art. 1: „Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej jest wolne i dozwolone każdemu na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa.” Projekt ustawy stworzyli minister przemysłu Mieczysław Wilczek i premier Mieczysław Rakowski.
24 grudnia 1798 - W Zaosiu (Białoruś) urodził się Adam Mickiewicz. Jeden z Trzech Wieszczów polskiego romantyzmu. Stracić ją [poezję Mickiewicza] – to coś więcej niż sprzeniewierzyć się jej treściom moralnym, to prawie tyle, co przestać być Polakiem - Julian Przyboś. Był również działaczem politycznym, pubblicystą, tłumaczem, filozofem, działaczem religijnym, organizatorem i dowódcą wojskowym. Zmarł 26 listopada 1855 roku w Konstantynopolu, pochowany 4 lipca 1890 roku w Katetrze na Wawelu.
26 grudnia 1655 - Szwedzi zakończyli nieudane oblężenie Jasnej Góry. Obrona klasztoru stała się ważnym symbolem polskiego oporu przed najeźdźcą z północy. Oblężenie trwało od 18 listopada, w czasie potopu szwedzkiego.
27 grudnia 1918 - Wybuchło powstanie wielkopolskie zakończone zwycięstwem powstańców i przyłączeniem większości Prowincji Poznańskiej do Rzeczypospolitej Polskiej. Było powstaniem polskich mieszkańców Prowincji Poznańskiej przeciwko Rzeszy Niemieckiej, toczyło się w okresie 27 grudnia 1918 - 16 lutego 1919 roku. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru pruskiego do Rzeczypospolitej, która umacniała swoją niepodległość.
27 grudnia 1587 - Zygmunt III Waza przez arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski Stanisława Karnkowskiego został koronowany w Krakowie na króla Polski.
31 grudnia 1932 - Jerzy Różycki, Marian Rejewski i Henryk Zygalski pod koniec grudnia 1932 r. złamali kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigmy. Kryptolodzy pracowali w Pałacu Saskim w Warszawie, w siedzibie Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Umożliwiło to rozszyfrowywanie niemieckiej korespondencji. Mimo stosowania przez Niemców różnych zmian, Polacy nadal byli w stanie łamać kody Enigmy, również podczas II wojny światowej, pracując we Francji i Wielkiej Brytanii.
Źródło:
https://historia.org.pl/2017/03/09/kalendarium-historyczne-zobacz-najwazniejsze-rocznice-historyczneWikipedia oraz inne publikacje.
© Przemysław Bożek, 2019
